Hướng dẫn tuân thủ pháp luật môi trường tại Việt Nam theo tiêu chuẩn ISO 14001

Việc áp dụng các yêu cầu pháp luật về môi trường tại Việt Nam không chỉ là nghĩa vụ bắt buộc đối với doanh nghiệp mà còn là một phần không thể thiếu của hệ thống quản lý môi trường ISO 14001. Trong bài viết này, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan, chuyên sâu và hệ thống nhằm giúp các tổ chức xây dựng quy trình tuân thủ hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của ISO 14001 và pháp luật Việt Nam.

Đây là chủ đề quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản trị môi trường, giảm thiểu rủi ro pháp lý và khẳng định uy tín trên thị trường. GCDRI chọn chủ đề này vì nhận thấy nhu cầu doanh nghiệp hiểu và áp dụng đúng quy trình tuân thủ môi trường ngày càng cấp thiết trong bối cảnh hoạt động sản xuất – kinh doanh chịu giám sát chặt từ các cơ quan chức năng và cộng đồng.

Tại sao doanh nghiệp cần có quy trình tuân thủ pháp luật về môi trường?

Dù doanh nghiệp bạn có thực hiện chứng nhận ISO 14001 hay không, việc tuân thủ các quy định về môi trường của pháp luật Việt Nam vẫn là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc.

Thực hiện đúng và đầy đủ những yêu cầu này mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

• Đảm bảo tính hợp pháp trong hoạt động sản xuất, kinh doanh
• Giảm thiểu rủi ro bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự
• Tăng mức độ tin tưởng từ khách hàng, đối tác và cơ quan quản lý
• Góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và nâng cao hình ảnh tổ chức
• Tạo nền tảng để xây dựng và duy trì hệ thống quản lý môi trường đạt chuẩn quốc tế

Các quy định pháp luật về môi trường không chỉ đến từ luật, nghị định, thông tư hiện hành mà còn bao gồm:

• Cam kết nội bộ về tuân thủ
• Quy định trong hợp đồng
• Chuẩn mực cộng đồng và đạo đức kinh doanh
• Quy định của các ngành nghề chuyên biệt

Vì vậy, việc xây dựng một quy trình thực hiện các yêu cầu pháp luật là cơ sở bảo đảm tổ chức hành động có trách nhiệm và có hệ thống trong mọi hoạt động liên quan đến môi trường.

Các nội dung chủ đạo cần có trong quy trình tuân thủ pháp luật môi trường

Một quy trình tuân thủ hiệu quả cần phản ánh đầy đủ trách nhiệm, trình tự thực hiện cũng như tài liệu cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu pháp luật môi trường tại Việt Nam.

Quy trình thực hiện và phân công trách nhiệm

Việc áp dụng hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14001 yêu cầu doanh nghiệp phải chia sẻ trách nhiệm rõ ràng trong toàn tổ chức. Ba lực lượng chính tham gia bao gồm:

Đại diện Ban Giám đốc

• Xem xét và phê duyệt các văn bản quy phạm pháp luật hoặc yêu cầu mới liên quan môi trường, sau đó chuyển đến bộ phận phụ trách để truyền thông tới các phòng ban liên quan.
• Yêu cầu điều chỉnh kịp thời hệ thống tài liệu hoặc quy trình hoạt động nội bộ nếu có thay đổi pháp luật.
• Định kỳ 6 tháng/lần thực hiện đánh giá sự tuân thủ pháp luật trong toàn tổ chức.

Nhân viên phụ trách ISO môi trường

• Xác định quy định pháp luật hiện hành liên quan đến hoạt động tổ chức, thông qua nguồn tin chính thống (trang web Bộ Tài nguyên và Môi trường, Cục An toàn môi trường, v.v.).
• Tổng hợp, phân loại các yêu cầu pháp lý áp dụng được tại đơn vị—có thể lưu dưới dạng văn bản giấy hoặc tài liệu điện tử.
• Cập nhật định kỳ theo tháng hoặc khi có biến động lớn về chính sách pháp luật.
• Soạn tài liệu chính thức, thông báo gửi đến các phòng ban liên quan, đảm bảo cập nhật nhất quán hệ thống quản lý.
• Lưu trữ hồ sơ bao gồm: danh mục văn bản pháp luật môi trường, phiếu đánh giá tuân thủ, biên bản cuộc họp nội bộ.

Trưởng các bộ phận liên quan

• Tổ chức triển khai và phổ biến quy định pháp luật tới toàn bộ nhân sự dưới quyền theo phương thức truyền thông nội bộ.
• Theo dõi đánh giá định kỳ, lập kế hoạch hành động kịp thời nếu phát hiện điểm không phù hợp.

Biểu mẫu cần thiết cho hoạt động tuân thủ

Bên cạnh quy trình thực hiện, tổ chức cần chuẩn bị một số biểu mẫu phục vụ giám sát và cải tiến hệ thống:

• Phiếu đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật theo khu vực/đơn vị
• Bảng theo dõi cập nhật văn bản pháp luật
• Biên bản họp, kế hoạch hành động khắc phục

Những biểu mẫu này phải được cập nhật theo từng giai đoạn và phản ánh trung thực hiện trạng tuân thủ trong toàn tổ chức.

5 Bước thiết lập quy trình tuân thủ pháp luật môi trường theo ISO 14001

Dưới đây là 5 bước cốt lõi để xây dựng quy trình tuân thủ pháp luật môi trường theo ISO 14001 mà GCDRI khuyến nghị:

Bước 1: Cam kết chính sách môi trường

Tổ chức cần ban hành chính sách môi trường có nội dung cam kết rõ ràng việc tuân thủ pháp luật hiện hành và các nghĩa vụ tuân thủ khác về môi trường. Chính sách này nên được xác lập bởi lãnh đạo cấp cao nhất, công khai tới toàn bộ nhân sự và các bên liên quan.

Bước 2: Xác định các yêu cầu pháp luật (Điều khoản 4.3.2)

Doanh nghiệp cần rà soát và tổng hợp các văn bản pháp luật có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh, ví dụ:

• Luật bảo vệ môi trường
• Luật tài nguyên nước
• Luật khí tượng thủy văn
• Quy định phân loại chất thải rắn sinh hoạt và công nghiệp

Chỉ nên đưa vào hệ thống quản lý những quy định thực sự áp dụng cho tổ chức để tránh quá tải và nhầm lẫn trong thực thi.

Bước 3: Thiết lập mục tiêu và kế hoạch thực hiện (Điều khoản 4.3.3)

Từ các quy định đã xác định, tổ chức cần xác lập mục tiêu tuân thủ cụ thể, gán với hoạt động quản lý, vận hành và có kế hoạch triển khai với lộ trình và người chịu trách nhiệm rõ ràng. Ví dụ:

• Mục tiêu: Đáp ứng quy định về phát thải không khí
• Kế hoạch: Lắp đặt thiết bị lọc bụi tại xưởng A trước tháng 12/2024

Bước 4: Đánh giá sự tuân thủ (Điều khoản 4.5.2)

Tổ chức cần thực hiện đánh giá nội bộ hoặc đánh giá độc lập theo định kỳ để xác minh mức độ tuân thủ các yêu cầu pháp luật và nghĩa vụ khác. Nếu phát hiện điểm không tuân thủ, phải thực hiện hành động khắc phục ngay.

Bên cạnh đó, mọi hành động khắc phục cần được ghi lại và lưu trữ để minh chứng trong các cuộc đánh giá định kỳ hoặc thanh tra.

Bước 5: Xem xét lãnh đạo (Điều khoản 4.6)

Thông tin tổng hợp từ đánh giá nội bộ phải được báo cáo định kỳ tới lãnh đạo cấp cao, nhằm kịp thời đưa ra quyết định điều chỉnh chính sách hoặc phân bổ nguồn lực phù hợp cho việc tuân thủ pháp luật.

Trách nhiệm soạn thảo và phê duyệt tài liệu tuân thủ pháp luật

Việc soạn thảo tài liệu quy trình tuân thủ pháp luật môi trường nên do thư ký ISO chịu trách nhiệm chính. Sau đó, trưởng ban ISO kiểm tra và chuyển cho lãnh đạo cấp cao phê duyệt và ban hành chính thức.

Việc phê duyệt cần được ký tên, đóng dấu để đảm bảo giá trị pháp lý trong hệ thống quản lý nội bộ.

Mẫu yêu cầu pháp luật môi trường tham khảo

GCDRI khuyến nghị tổ chức nên xây dựng một bảng tổng hợp các yêu cầu pháp luật có liên quan, trong đó bao gồm:

• Tên văn bản pháp luật
• Ngày ban hành – ngày hiệu lực
• Nội dung chính ảnh hưởng đến hoạt động của tổ chức
• Trách nhiệm tuân thủ và hành động yêu cầu triển khai

Thông qua bảng mẫu này, môi trường pháp lý của tổ chức sẽ được quản lý chủ động, minh bạch và dễ dàng truy xuất.

Tổng kết: Đảm bảo tuân thủ pháp luật về môi trường góp phần khẳng định trách nhiệm doanh nghiệp

Tuân thủ pháp luật môi trường không chỉ là yêu cầu khắt khe trong ISO 14001 mà còn là trách nhiệm lâu dài của doanh nghiệp với cộng đồng và xã hội.

Việc nâng cao năng lực tuân thủ giúp tổ chức:

• Làm chủ hệ thống quản trị môi trường
• Duy trì tính hợp pháp trong quá trình hoạt động
• Giảm thiểu rủi ro bị xử phạt hoặc đình chỉ hoạt động
• Tăng cường sự tin tưởng với đối tác, nhà đầu tư và cơ quan quản lý

Nếu doanh nghiệp của bạn đang cần một đối tác tư vấn xây dựng hệ thống quản lý môi trường và tuân thủ pháp luật hiệu quả theo tiêu chuẩn ISO 14001, đừng ngần ngại liên hệ với Viện GCDRI — đơn vị hàng đầu Việt Nam về tư vấn và đào tạo ISO:

Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Hãy để chúng tôi đồng hành cùng bạn trên hành trình xây dựng tổ chức phát triển bền vững và hợp pháp.