Các phương pháp kế toán hiệu quả cho dự án xây dựng – GCDRI phân tích chuyên sâu

Trong môi trường đầy cạnh tranh và biến động của ngành xây dựng, việc lựa chọn phương pháp kế toán phù hợp không chỉ là một yêu cầu quản trị tài chính mà còn góp phần quyết định sự thành công của từng dự án. Với vai trò là tổ chức hàng đầu trong lĩnh vực tư vấn và đào tạo về các hệ thống chứng nhận và tiêu chuẩn quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) nhận thấy nhu cầu cấp thiết trong việc chuẩn hóa hoạt động kế toán cho doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam.

Trong bài viết này, GCDRI sẽ phân tích các phương pháp kế toán phổ biến trong ngành xây dựng – từ cơ sở tiền mặt, phần trăm hoàn thành cho đến phương pháp hợp đồng đã hoàn thành. Bằng kinh nghiệm chuyên sâu và cách tiếp cận hệ thống, chúng tôi sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ ưu điểm, điều kiện áp dụng và tác động của từng phương pháp lên báo cáo tài chính và nghĩa vụ thuế.

Chi phí theo công việc – Chìa khóa minh bạch tài chính dự án

Đối với các công ty xây dựng đang triển khai đồng thời nhiều dự án với quy mô và thời gian thực hiện khác nhau, việc theo dõi sát sao các chi phí phát sinh là thách thức không hề nhỏ. Vì vậy, phương pháp chi phí theo công việc ra đời như một công cụ quan trọng giúp quản lý ngân sách hiệu quả hơn.

Phương pháp này yêu cầu kế toán phải phân bổ toàn bộ chi phí (bao gồm chi phí trực tiếp và gián tiếp) cũng như doanh thu tương ứng cho từng công việc cụ thể trong mỗi dự án. Điều này không chỉ hỗ trợ tối ưu hóa công tác lập báo cáo thuế, mà còn cung cấp dữ liệu chính xác về hiệu quả tài chính của từng hạng mục riêng biệt trong hợp đồng.

Có thể xem chi phí công việc như một “bản đồ tài chính”, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng theo dõi liền mạch dòng tiền, chi phí phát sinh và tỷ suất lợi nhuận theo từng công đoạn. Đây cũng là tiền đề để điều chỉnh chiến lược thi công hoặc kiểm soát ngân sách kịp thời, nhằm phòng ngừa rủi ro thua lỗ.

Kế toán theo cơ sở tiền mặt – Dễ sử dụng nhưng hạn chế với công trình dài hạn

Phương pháp kế toán cơ sở tiền mặt ghi nhận doanh thu và chi phí vào thời điểm chúng thực sự phát sinh giao dịch – tức khi tiền được nhận hoặc chi. Đây là lựa chọn đơn giản, dễ áp dụng, đặc biệt phù hợp với những doanh nghiệp nhỏ hoặc các dự án có quy mô ngắn hạn.

Tuy nhiên, các công ty xây dựng quy mô vừa và lớn cần lưu ý: Nếu doanh thu hàng năm vượt 1 triệu đô la Mỹ hoặc giá trị vật tư, thiết bị chiếm hơn 15% tổng giá trị dự án, doanh nghiệp không được phép sử dụng phương pháp kế toán dựa trên tiền mặt trong kê khai thuế. Trong các trường hợp này, pháp luật yêu cầu áp dụng phương pháp kế toán dồn tích hoặc phần trăm hoàn thành nhằm bảo đảm tính chính xác trong xác định nghĩa vụ thuế.

Ngoài ra, kế toán tiền mặt không phản ánh trung thực tình hình tài chính trong dài hạn, do không thể hiện các khoản phải thu, phải trả hoặc chi phí phân bổ định kỳ. Việc sử dụng phương pháp này làm phát sinh rủi ro tiềm ẩn nếu công ty triển khai hợp đồng nhiều năm, dẫn tới mất khả năng kiểm soát lợi nhuận thực tế đang hình thành từng giai đoạn.

Phương pháp phần trăm hoàn thành – Quản lý tiến độ và doanh thu theo thời gian

Với nhiều dự án kéo dài hàng chục tháng thậm chí nhiều năm, doanh nghiệp cần một phương pháp giúp phân bổ chính xác doanh thu và chi phí theo từng giai đoạn thi công. Đó là lý do phương pháp phần trăm hoàn thành được áp dụng rộng rãi trong ngành xây dựng.

Theo đó, doanh thu và chi phí sẽ được ghi nhận tỷ lệ thuận với mức độ hoàn thành của mỗi công việc, thường được xác định bằng cách lấy tổng chi phí phát sinh chia cho tổng chi phí ước tính toàn dự án. Phương pháp này cho phép công ty xây dựng xác định sớm hiệu quả tài chính của từng hợp đồng, từ đó có chiến lược điều chỉnh phù hợp về nhân lực, vật tư và dòng tiền.

Quản trị theo phần trăm hoàn thành hỗ trợ nhà thầu hạn chế rủi ro chi phí tăng đột biến vào cuối dự án, đồng thời tăng khả năng gọi vốn đầu tư nhờ có bức tranh lợi nhuận thể hiện tương đối chính xác theo thời gian. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi công tác dự toán và theo dõi chi phí phải chính xác và thường xuyên cập nhật, để đảm bảo các số liệu phản ánh đúng thực tế.

Hợp đồng đã hoàn thành – Lựa chọn cho các dự án ngắn hạn và lợi nhuận nhỏ

Nếu doanh nghiệp đang xử lý các hợp đồng thời gian ngắn (dưới 2 năm) và lợi nhuận không quá lớn (dưới 1 triệu USD), thì phương pháp kế toán theo hợp đồng đã hoàn thành là một lựa chọn hợp lý. Với cách tiếp cận này, toàn bộ doanh thu và chi phí chỉ được ghi nhận khi dự án hoàn tất, bất kể trước đó đã có thanh toán hay chưa.

Điểm thuận lợi của phương pháp này nằm ở việc hoãn đánh thuế đến khi dự án hoàn thành – điều này đặc biệt hữu ích đối với các nhà thầu mong muốn tối ưu hóa nghĩa vụ thuế ngắn hạn. Tuy nhiên, nhược điểm đi kèm là hạn chế khả năng phản ánh trung thực tình hình kinh doanh trong suốt quá trình thực hiện dự án. Hơn nữa, việc ghi nhận chi phí vật liệu chưa sử dụng trong báo cáo tài chính cũng yêu cầu mở thêm tài khoản kế toán chuyên dụng, làm tăng khối lượng công việc kế toán.

Phương pháp này phù hợp với các nhà thầu ưu tiên tính đơn giản và mong muốn tập trung nguồn lực cho thi công thay vì quản lý tài chính chi li. Tuy nhiên, trong dài hạn đặc biệt với các doanh nghiệp cần chứng minh năng lực tài chính để gọi vốn hoặc đấu thầu, việc thiếu minh bạch về lãi lỗ theo tiến độ có thể trở thành rào cản lớn.

So sánh chiến lược báo cáo thuế – Cân đối lợi ích và rủi ro

Hai mô hình được áp dụng phổ biến trong báo cáo thuế ngành xây dựng là:

• Phương pháp phần trăm hoàn thành: Doanh thu và chi phí được phân bổ đều hàng năm theo tỷ lệ hoàn thành.

• Phương pháp hợp đồng đã hoàn thành: Ghi nhận toàn bộ doanh thu sau khi công trình hoàn tất.

Phương pháp hợp đồng hoàn tất giúp doanh nghiệp hoãn nộp thuế, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu chính sách thuế của Nhà nước thay đổi bất ngờ sau thời gian dài thi công. Ngoài ra, cách tiếp cận này có thể tạo “lỗ hổng tài chính” nếu doanh nghiệp không chuẩn bị dòng tiền thích hợp để đối phó với nghĩa vụ thuế đột ngột tăng cao sau khi bàn giao dự án.

Ngược lại, phương pháp phần trăm hoàn thành mang đến sự ổn định và minh bạch, thường được ưa chuộng trong các hợp đồng dài hạn nhờ khả năng phản ánh sát sao tiến độ tài chính từng thời điểm. Tuy nhiên, để hoãn thuế hiệu quả theo mô hình này, doanh nghiệp bắt buộc phải có sự chấp thuận đặc biệt từ Cơ quan Thuế hoặc làm việc với các chuyên gia có chứng chỉ hành nghề thuế để lập kế hoạch hợp pháp.

Áp dụng phần mềm kế toán – Tự động hóa để tăng hiệu quả vận hành

Dù lựa chọn phương pháp kế toán nào, doanh nghiệp xây dựng đều cần hệ thống công nghệ hỗ trợ để đơn giản hóa quá trình theo dõi chi phí, doanh thu và thời gian thực hiện của dự án. Việc đầu tư vào phần mềm kế toán chuyên dụng là giải pháp chiến lược ngày càng phổ biến.

Các phần mềm hiện đại tích hợp không chỉ công cụ lập báo cáo nghiệp vụ, mà còn hỗ trợ giám sát dòng tiền theo thời gian thực, cập nhật mức tiêu hao vật tư, tính giá thành từng hạng mục, và đặc biệt là đảm bảo tuân thủ quy định kế toán – thuế hiện hành.

Ngoài hiệu quả trong kế toán, việc số hóa quy trình tài chính còn giúp doanh nghiệp gia tăng tính minh bạch, cải thiện khả năng đáp ứng các đợt kiểm toán và nâng cao uy tín trong mắt khách hàng hoặc nhà đầu tư.

Kết luận: Lựa chọn phương pháp kế toán phù hợp – đòn bẩy cho quản trị xây dựng hiệu quả

Mỗi phương pháp kế toán đều mang đến lợi ích và giới hạn riêng, tùy vào mục tiêu tài chính, cấu trúc dự án và quy mô doanh nghiệp. Để tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý, các công ty xây dựng nên đánh giá kỹ lưỡng từng lựa chọn để áp dụng hình thức phù hợp nhất.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) khuyến nghị các doanh nghiệp thường xuyên rà soát kế hoạch kế toán – tài chính cũng như chủ động tìm kiếm tư vấn chuyên sâu từ các chuyên gia uy tín trước khi triển khai phương pháp mới.

Nếu bạn quan tâm tới các quy chuẩn kế toán quốc tế, chiến lược thuế phù hợp cho lĩnh vực xây dựng hoặc lộ trình chuyển đổi hệ thống kế toán hiện đại cho doanh nghiệp, đừng ngần ngại liên hệ với GCDRI qua:

• Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)

• Email: chungnhantoancau@gmail.com

• Website: www.isocert.org.vn

Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình hướng tới sự chính xác, tuân thủ và phát triển bền vững.