Heijunka – Bí quyết cân bằng sản xuất trong mô hình Lean Manufacturing

Trong hành trình chuyển đổi số và tối ưu hóa hệ thống sản xuất hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang tìm đến phương pháp Lean để nâng cao hiệu quả hoạt động. Một trong những kỹ thuật cốt lõi giúp hiện thực hóa triết lý “Just-In-Time” chính là Heijunka – hay còn gọi là “cân bằng sản xuất”. Bài viết dưới đây do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) biên soạn sẽ giúp độc giả hiểu rõ hơn về Heijunka, vai trò của nó trong việc chống lãng phí, ổn định công đoạn sản xuất và đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường.

Heijunka là gì? Khái niệm và bản chất phương pháp

Heijunka (平準化) có nguồn gốc từ tiếng Nhật, được dịch sang tiếng Anh là “Production Leveling” – tức cân bằng sản xuất. Theo tiêu chuẩn JIS Z 8141 của Nhật Bản, Heijunka là phương pháp tổ chức sản xuất giúp cân bằng cả về số lượng lẫn chủng loại sản phẩm tại giai đoạn lắp ráp cuối cùng trong dây chuyền. Mục tiêu của Heijunka là làm cho quá trình sản xuất diễn ra một cách ổn định và có thể dự báo được, dù nhu cầu khách hàng thường xuyên biến động.

Phương pháp Heijunka không chỉ tập trung vào việc tránh việc dồn đơn hoặc sản xuất theo đợt. Thay vào đó, nó giúp thiết lập một tần suất sản xuất ổn định để các công đoạn kế tiếp vận hành trơn tru và tránh tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng. Đây là một trong những công cụ quan trọng hiện thực hóa triết lý “Vừa – Đúng – Lúc” (Just-In-Time / JIT) trong Lean Manufacturing.

Cách thức hoạt động: Cân bằng cả số lượng và loại sản phẩm

Điểm nổi bật nhất của Heijunka là khả năng phân chia đều khối lượng và loại sản phẩm trong quy trình sản xuất. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp không “chạy theo” biến động đơn hàng mà thiết lập một lịch sản xuất ổn định dựa trên mức nhu cầu trung bình trong một khoảng thời gian nhất định, ví dụ theo tuần hoặc theo ngày.

Thay vì sản xuất theo kiểu “dồn đống” (batches) nhiều sản phẩm cùng loại rồi mới chuyển sang loại khác, Heijunka đề xuất phương án sản xuất theo chuỗi xen kẽ. Ví dụ, nếu nhu cầu khách hàng mỗi tuần là:

• 5 sản phẩm A
• 3 sản phẩm B
• 2 sản phẩm C
• 2 sản phẩm D

Thì thay vì lịch sản xuất là: AAAAA BBB CC DD, doanh nghiệp có thể áp dụng Heijunka để tổ chức thành: AABCD AABCD AB – lặp lại mô hình xen kẽ nhỏ hơn, giúp giảm thời gian dừng máy chuyển đổi và ổn định nhịp độ lao động.

Thông qua đó, Heijunka:

• Giảm thiểu lãng phí từ việc sản xuất không đồng đều
• Giúp duy trì mức tồn kho thấp nhưng vẫn đáp ứng được nhu cầu thị trường
• Tăng độ tin cậy trong giao hàng

Từ lý thuyết đến thực tiễn: Ứng dụng Heijunka trong vận hành

Thực hiện Heijunka hiệu quả đòi hỏi doanh nghiệp phải xác định rõ mức nhu cầu trung bình của khách hàng trong chu kỳ sản xuất. Ví dụ:

Nếu trung bình mỗi tuần khách hàng cần 500 đơn vị sản phẩm A (tương đương 100 đơn vị/ngày), thì nhà máy cần duy trì nhịp sản xuất đều đặn 100 đơn vị/ngày, thay vì phản ứng thụ động trước mỗi đơn đặt hàng.

Tuy nhiên, trong thực tế, nhu cầu thị trường thường biến động. Ví dụ, nếu nhu cầu của sản phẩm A dao động từ 400 đến 600 đơn vị/tuần thì nhà quản lý có thể chọn mức trung bình 500 để làm căn cứ xác lập kế hoạch. Kết hợp cùng các công cụ hỗ trợ như:

• Quy trình 5S,
• TPM (Total Productive Maintenance),
• Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001,
• Sự ổn định trong tần suất giao hàng (như 1 lần/tuần),

Doanh nghiệp có thể duy trì mức tồn kho hợp lý – ví dụ từ 100 đến 600 đơn vị sản phẩm tại điểm giao hàng – nhưng vẫn đảm bảo khách hàng được phục vụ đúng hạn.

Ở mô hình sản xuất theo đặt hàng (Make-to-Order), Heijunka cũng giúp thiết lập mức tồn kho linh hoạt tại “điểm tùy biến” (Point of Customization), cho phép quá trình sản xuất phản hồi nhanh nhưng vẫn đủ ổn định để tiết kiệm chi phí kho bãi.

Ví dụ minh họa: Một công ty may áp dụng Heijunka hiệu quả

Hãy xem mô hình ứng dụng thực tế tại một công ty dệt may – doanh nghiệp này cần sản xuất các mẫu mã áo khác nhau: A, B, C, D tương ứng với nhu cầu trung bình mỗi tuần là 5A, 3B, 2C, 2D.

Trong mô hình truyền thống (mass production), họ có thể sản xuất theo chuỗi:

• AAAAA BBB CC DD

Cách sản xuất này tuy tối ưu hóa chuyển đổi dây chuyền (ít thay đổi máy móc, nguyên vật liệu), nhưng dễ gây ra:

• Sự chờ đợi ở khâu tiếp theo
• Dư thừa sản phẩm không cần thiết
• Mất cân đối tồn kho

Nếu áp dụng Heijunka, công ty sẽ phân bổ sản xuất theo kiểu:

• A A B C D A A B C D…

Việc phân chia đều số lượng và thứ tự sản phẩm giúp dây chuyền sản xuất trở nên linh hoạt. Để đạt được điều này hiệu quả, doanh nghiệp cần rút ngắn thời gian chuyển đổi (Changeover Time) nhằm chuyển sản xuất từ loại sản phẩm này sang loại khác dễ dàng – một tiêu chí quan trọng trong Lean.

Kết luận: Heijunka – Chìa khóa để xây dựng hệ thống sản xuất linh hoạt và hiệu quả

Tóm lại, Heijunka là một công cụ quan trọng giúp các doanh nghiệp sản xuất đạt được tiến độ ổn định ngay cả trong bối cảnh nhu cầu khách hàng liên tục thay đổi. Khi được thực hiện đúng cách, phương pháp này hỗ trợ:

• Giảm thiểu lãng phí do mất cân bằng sản xuất
• Ổn định tồn kho và kế hoạch giao hàng
• Tăng tính phản ứng linh hoạt mà vẫn duy trì tính kỷ luật của dây chuyền

Đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam đang tìm kiếm những giải pháp sản xuất tối ưu theo Lean, ứng dụng Heijunka không chỉ mang lại hiệu quả ngắn hạn mà còn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển dài hạn.

GCDRI sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình tư vấn, huấn luyện và triển khai hệ thống sản xuất tinh gọn với những phương pháp cốt lõi như Heijunka, giúp tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao tính cạnh tranh bền vững. Mọi nhu cầu tìm hiểu, đào tạo hoặc tư vấn chuyên sâu, quý doanh nghiệp vui lòng liên hệ Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được hỗ trợ.