Thực trạng ứng dụng mô hình Just In Time (JIT) tại Việt Nam và bài học cho doanh nghiệp

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang chuyển mình nhanh chóng, các doanh nghiệp tại Việt Nam cũng đang đẩy mạnh quá trình cải tiến mô hình sản xuất nhằm nâng cao năng suất, giảm chi phí và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ thị trường. Một trong những chiến lược nổi bật được áp dụng chính là mô hình sản xuất tức thời – Just In Time (JIT). Bài viết sau đây được Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) biên soạn nhằm phân tích thực trạng áp dụng JIT tại Việt Nam và những lưu ý quan trọng cho doanh nghiệp khi triển khai mô hình này.

Việc hiểu rõ cách vận hành cũng như hiệu quả của JIT không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành mà còn tạo nền tảng vững chắc để hướng tới các chứng nhận quốc tế liên quan đến quản lý chất lượng và năng suất.

Mô hình JIT trong ngành sản xuất ô tô tại Việt Nam

Ngành công nghiệp ô tô là một trong những điển hình thành công trong việc triển khai mô hình JIT. Các doanh nghiệp liên kết với Toyota tại Việt Nam đã tận dụng tốt JIT để rút ngắn thời gian sản xuất và bảo trì, mang đến quy trình hiệu quả và tinh gọn. Việc tái bố trí dụng cụ và không gian làm việc theo từng thao tác đã giúp công nhân tận dụng tối đa thời gian và giảm thiểu thao tác thừa. Ở khâu sản xuất, công nhân các phân xưởng có thể hỗ trợ lẫn nhau thông suốt, từ đó giảm thời gian di chuyển và tối ưu công đoạn lắp ráp.

Một ví dụ điển hình là Công ty CP Ô tô Trường Hải (Thaco Group), một trong những nhà lắp ráp ô tô hàng đầu Việt Nam. Trước khi áp dụng JIT, Thaco gặp khó khăn với giá trị tồn kho lớn, chi phí đặt hàng cao và tốc độ tiêu thụ chậm. Tuy nhiên, khi triển khai JIT vào hệ thống quản trị, Thaco đã:

• Tinh giản khâu kiểm tra bằng cách thiết lập nhà máy chuyên biệt
• Thiết lập hệ thống hẹn linh hoạt để điều phối nguyên vật liệu và dịch vụ bảo trì
• Ứng dụng hệ thống thông tin kiểm tra định kỳ từ đơn hàng đến giao nhận
• Triển khai kế toán tích hợp để giám sát toàn diện chi phí và hiệu quả từng khâu

Nhờ đó, Thaco không chỉ tăng năng suất mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ một cách đáng kể.

Sự chuyển mình của ngành dệt may với JIT

Ngành dệt may nội địa cũng đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng lượng hàng tồn kho, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tài chính và tốc độ giao hàng. Một số doanh nghiệp đã tìm đến JIT như một giải pháp cắt giảm tồn kho và tăng tốc độ đáp ứng sản xuất.

JIT trong ngành dệt may được xem là chiến lược quản lý kho thông minh. Thay vì sản xuất hàng loạt, các doanh nghiệp chỉ sản xuất khi có đơn đặt hàng chính thức, từ đó cắt giảm chi phí lưu kho, rủi ro tồn đọng và lãng phí vận chuyển. Nhiều công ty còn thiết lập chuỗi cung ứng theo mô hình Just In Time, nhằm tối ưu hóa nguồn nguyên liệu giữa các đối tác, giúp:

• Giảm thiểu rủi ro gián đoạn
• Tăng chất lượng quản lý nhà cung cấp
• Rút ngắn thời gian từ sản xuất đến giao nhận

Kết quả là, nhiều đơn vị không chỉ vận hành tinh gọn hơn mà còn cải thiện độ tin cậy với khách hàng toàn cầu, tạo tiền đề cho các hợp đồng lớn hơn.

Doanh nghiệp cần lưu ý gì khi triển khai mô hình JIT?

Quá trình triển khai JIT không đơn thuần là tái cấu trúc sản xuất, mà còn yêu cầu sự chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy quản trị. Dưới đây là các yếu tố quan trọng mà doanh nghiệp cần lưu ý:

Quản lý chất lượng toàn diện (TQM)

Việc triển khai JIT gắn liền với triết lý Quản lý Chất lượng Toàn diện (Total Quality Management – TQM). TQM nhấn mạnh rằng mọi thành viên trong tổ chức – từ lãnh đạo đến nhân viên – cần tập trung vào cải tiến chất lượng liên tục.

Đặc trưng của TQM trong mô hình JIT:

• Chất lượng là ưu tiên số một, quan trọng hơn chi phí.
• Hướng tới cải tiến quy trình tổng thể thông qua việc đo lường hiệu quả và loại bỏ lãng phí.
• Mục tiêu dài hạn là đạt được sự hài lòng tối đa của khách hàng và lợi nhuận tài chính bền vững.

Tối ưu quản lý sản xuất theo nguyên tắc “push” và “pull”

Trong phương pháp JIT, doanh nghiệp cần chuyển đổi từ hệ thống đẩy (push) sang hệ thống kéo (pull). Thay vì sản xuất dựa trên dự báo, quy trình sản xuất được kích hoạt bởi đơn hàng thực tế từ khách hàng.

Ưu điểm của hệ thống “kéo”:

• Giảm lượng hàng tồn kho trung gian (WIP)
• Tăng tính linh hoạt trong đáp ứng sản lượng đặt hàng
• Tránh sản xuất thừa, giảm chi phí lưu kho

Tuy nhiên, để vận hành hiệu quả, doanh nghiệp cần xây dựng một hệ thống thông tin chính xác và cập nhật, bảo đảm mọi bộ phận sản xuất nắm rõ nhu cầu thực tế.

Phát triển quan hệ bền vững với nhà cung cấp

Trong JIT, quản lý nhà cung cấp đóng vai trò thiết yếu. Doanh nghiệp cần thiết lập mối quan hệ dài hạn và minh bạch với các đối tác cung ứng.

Một số lưu ý khi hợp tác với nhà cung cấp:

• Thiết lập cơ chế giao hàng định kỳ với số lượng chính xác
• Đảm bảo các linh kiện, nguyên vật liệu không bị lỗi và đúng thời điểm
• Giảm thiểu quy trình kiểm tra bằng cách nâng cao uy tín lẫn nhau trong chuỗi cung ứng
• Chủ động thông báo nếu phát sinh rủi ro để phía còn lại điều chỉnh kịp thời

Kiểm soát hiệu quả hàng tồn kho

Một trong những nguyên tắc cốt lõi của JIT là kiểm soát lượng hàng tồn gần như bằng 0. Hàng không bán được nhiều sẽ không được sản xuất nhiều. Do đó, bất kỳ lượng hàng thừa nào đều được xem là chi phí.

Cách kiểm soát tồn kho khi triển khai JIT:

• Phân tích chính xác đầu ra thị trường để lập kế hoạch sản xuất phù hợp
• Thiết lập tối thiểu hoặc không có mức dự phòng cố định
• Loại bỏ khái niệm kho an toàn truyền thống để tăng tốc độ quay vòng của dòng nguyên liệu

Nâng cao năng lực quản trị nhân sự

JIT không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là văn hóa tổ chức, trong đó yếu tố con người đóng vai trò trung tâm.

Quản lý nhân sự theo tinh thần JIT bao gồm:

• Khuyến khích nhân viên tham gia vào các hoạt động cải tiến
• Đề cao tinh thần trách nhiệm cá nhân
• Thiết lập môi trường làm việc dựa trên sự tin tưởng và giao tiếp cởi mở
• Trao quyền để nhân viên chủ động ra quyết định, tăng sự hài lòng và hiệu suất công việc

Kết luận

Việc triển khai mô hình sản xuất Just In Time tại Việt Nam đã mang lại kết quả bước đầu khả quan đặc biệt ở các ngành như ô tô và dệt may, giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình, giảm tồn kho, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Tuy nhiên, JIT không phải là giải pháp “mì ăn liền”. Doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về mặt cơ cấu quản trị, chuỗi cung ứng và tư duy lãnh đạo để đạt được hiệu quả tối ưu.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang quan tâm đến việc áp dụng JIT một cách bài bản, hoặc cần tư vấn về các hệ thống quản lý sản xuất hiệu quả theo tiêu chuẩn quốc tế, hãy liên hệ với Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) để được hỗ trợ chuyên sâu.

Liên hệ tư vấn:

• Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
• Email: chungnhantoancau@gmail.com

GCDRI – Đối tác đáng tin cậy trong hành trình chuyển đổi hệ thống quản trị chất lượng doanh nghiệp.