Quản lý an toàn thực phẩm: Vai trò, nguyên tắc và trách nhiệm

An toàn thực phẩm là một trong những yếu tố sống còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững của xã hội. Việc triển khai quản lý an toàn thực phẩm hiệu quả không chỉ giúp kiểm soát chất lượng thực phẩm mà còn là nền tảng để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng. Trong bài viết sau, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ giúp bạn hình dung rõ hơn về khái niệm, ý nghĩa và cơ chế quản lý an toàn thực phẩm tại Việt Nam. Đây là chủ đề quan trọng, vì các tiêu chuẩn quốc tế trong lĩnh vực này hiện đang được rất nhiều doanh nghiệp trong nước quan tâm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Định nghĩa quản lý an toàn thực phẩm

Quản lý an toàn thực phẩm được hiểu một cách đơn giản là quá trình kiểm soát và điều hành các hoạt động liên quan đến thực phẩm nhằm đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng luôn đạt tiêu chuẩn an toàn, nằm trong giới hạn do pháp luật quy định.

Về mặt pháp lý, đây là hoạt động mang tính quyền lực của Nhà nước, được thực hiện thông qua việc ban hành chính sách, pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và tổ chức triển khai thực hiện. Việc này không chỉ giới hạn trong phạm vi doanh nghiệp sản xuất thực phẩm mà còn bao gồm toàn bộ chuỗi cung ứng như: sơ chế, chế biến, đóng gói, vận chuyển và phân phối.

Để đảm bảo tính thực thi, các quy định về an toàn thực phẩm phải được xây dựng dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn sản xuất, kinh doanh cũng như đánh giá đầy đủ các nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Vì sao việc quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm là cần thiết?

Ngày nay, cùng với sự đa dạng và phát triển không ngừng của ngành công nghiệp thực phẩm, người tiêu dùng cũng đối mặt với nhiều nguy cơ từ các sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, chứa các chất độc hại hoặc vi sinh vật gây bệnh.

Thực tiễn cho thấy:

• Nhiều sản phẩm hàng giả, hàng nhái, thực phẩm bẩn vẫn tràn lan trên thị trường.
• Tình trạng người tiêu dùng bị ngộ độc thực phẩm không còn hiếm, thậm chí có thể để lại hậu quả nghiêm trọng, lâu dài đối với sức khỏe.
• Bệnh tật xuất phát từ thói quen ăn uống với sản phẩm không đảm bảo ngày càng gia tăng (ung thư, suy gan, tiêu hóa,…).

Chính vì vậy, công tác kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm không chỉ là một yêu cầu cấp bách của xã hội, mà còn là giải pháp góp phần:

• Bảo vệ sức khỏe cộng đồng và quyền lợi người tiêu dùng
• Góp phần ổn định thị trường và duy trì trật tự kinh tế – xã hội
• Tăng cường uy tín quốc gia trong xuất khẩu và giao thương quốc tế

Đó cũng là lý do nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, siết chặt quy định pháp luật và nâng cao trách nhiệm quản lý từ Trung ương đến địa phương cho công tác này.

Sáu nguyên tắc quản lý an toàn thực phẩm theo Luật Việt Nam

Tại Điều 3, Luật An toàn thực phẩm năm 2010 đã quy định rõ các nguyên tắc nền tảng cho công tác quản lý an toàn thực phẩm tại Việt Nam. Đây là kim chỉ nam để mọi hoạt động kiểm soát được thực hiện một cách có hệ thống và hiệu quả:

1. Trách nhiệm thuộc về tổ chức và cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm: Mọi đơn vị phải chủ động bảo đảm chất lượng và an toàn của sản phẩm mà họ phân phối ra thị trường.
2. Sản xuất kinh doanh thực phẩm là ngành nghề có điều kiện: Chỉ những tổ chức đủ điều kiện mới được phép hoạt động, nhằm ngăn ngừa rủi ro ngay từ khâu đầu tiên.
3. Quản lý dựa trên tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật: Phải áp dụng đúng các tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế tương ứng với từng loại sản phẩm.
4. Phân tích nguy cơ xuyên suốt chuỗi cung ứng: Việc kiểm tra, giám sát cần được thực hiện ở mọi giai đoạn từ nguyên liệu đến thành phẩm.
5. Sự phối hợp và phân công rõ ràng giữa các bộ, ngành: Tránh chồng chéo, bỏ sót trách nhiệm trong công tác giám sát.
6. Đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội quốc gia: Công tác quản lý cần mang tính cải tiến, linh hoạt để hỗ trợ doanh nghiệp phát triển trong khuôn khổ luật pháp.

Vai trò và trách nhiệm cụ thể của các cơ quan chức năng

Tại Việt Nam, trách nhiệm quản lý an toàn thực phẩm được chia sẻ giữa nhiều cơ quan trung ương và địa phương với từng lĩnh vực được phân định cụ thể như sau:

Bộ Y tế – Cơ quan điều phối chiến lược quốc gia về an toàn thực phẩm

• Xây dựng và ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia liên quan đến chất lượng thực phẩm, phụ gia, bao bì.
• Chủ trì xây dựng chiến lược, chính sách và kế hoạch đảm bảo an toàn thực phẩm cấp Nhà nước.
• Tổ chức tuyên truyền, giáo dục pháp luật và cảnh báo các nguy cơ từ thực phẩm.
• Thực hiện giám sát và thanh tra toàn diện, kể cả đột xuất đối với toàn bộ chuỗi cung ứng của ngành thực phẩm chức năng, nước uống, thực phẩm bổ sung…

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – Quản lý thực phẩm nông, lâm, thủy sản

• Quản lý an toàn các sản phẩm từ nông nghiệp như thịt, cá, rau, trứng, muối, sữa tươi nguyên liệu…
• Điều hành công tác kiểm soát chất lượng trong toàn bộ chuỗi sản xuất – sơ chế đến tiêu thụ trong lĩnh vực mình phụ trách.
• Thực hiện giám sát, báo cáo định kỳ và kiểm tra chặt chẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm nông nghiệp.

Bộ Công Thương – Giám sát thực phẩm công nghiệp chế biến

• Quản lý an toàn đối với rượu, bia, nước giải khát, sữa chế biến, dầu thực vật, thực phẩm đóng gói, đã qua tinh chế…
• Ban hành điều kiện kinh doanh tại chợ, siêu thị, đại siêu thị…
• Chống gian lận thương mại, hàng giả trong lĩnh vực phân phối thực phẩm.

Ủy ban nhân dân các cấp – Thực thi và tổ chức giám sát tại địa phương

• Tổ chức triển khai và giám sát trực tiếp trên địa bàn cụ thể.
• Quản lý an toàn thực phẩm đối với thực phẩm tươi sống, cơ sở nhỏ lẻ, dịch vụ ăn uống, chợ dân sinh…
• Chủ động tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng: từ người kinh doanh tới người tiêu dùng.

Việc phân cấp và phối hợp trách nhiệm giữa các cơ quan như nêu trên giúp hệ thống quản lý an toàn thực phẩm tại Việt Nam đạt được sự toàn diện, dù còn cần nhiều cải tiến trong thực thi.

Kết luận

Quản lý an toàn thực phẩm là một nhiệm vụ trọng yếu, liên quan trực tiếp đến sức khỏe và sinh mạng của từng cá nhân cũng như sự phát triển bền vững của toàn xã hội. Với mạng lưới quản lý đa cấp, đa ngành và các quy định pháp lý cụ thể, Việt Nam đang từng bước hoàn thiện hệ thống quản lý an toàn thực phẩm theo hướng hiệu quả, minh bạch và tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) cam kết tiếp tục cung cấp các kiến thức chuyên sâu, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng hệ thống tiêu chuẩn quản lý an toàn thực phẩm phù hợp với thực tiễn Việt Nam và yêu cầu hội nhập toàn cầu.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang quan tâm đến các giải pháp kiểm soát và nâng cao hiệu quả quản lý an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO 22000, HACCP… — đừng ngần ngại liên hệ chúng tôi qua Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được hỗ trợ tư vấn nhanh chóng và chính xác nhất.