Những chất phụ gia thực phẩm bị cấm: Cảnh báo và cách nhận diện

Việc sử dụng phụ gia trong thực phẩm từ lâu đã góp phần quan trọng vào việc bảo quản, chế biến và cải thiện chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, không phải tất cả các chất phụ gia đều an toàn. Một số thành phần có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu được sử dụng sai mục đích hoặc vượt ngưỡng cho phép. Nhằm giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về mối nguy cơ tiềm ẩn này, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) xin chia sẻ bài viết phân tích sâu về các chất phụ gia đã bị cấm trong thực phẩm – lý do, tác hại và khuyến nghị từ chuyên gia, với mong muốn cung cấp thông tin minh bạch, chính xác và hữu ích cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp chế biến thực phẩm tại Việt Nam.

Phụ gia thực phẩm là gì và vì sao cần quan tâm?

Phụ gia thực phẩm là những chất được thêm vào trong quá trình sản xuất hoặc chế biến nhằm cải thiện mùi vị, màu sắc, kết cấu, thời hạn sử dụng hoặc tiện lợi đóng gói. Theo định nghĩa của Ủy ban Tiêu chuẩn hóa Thực phẩm Quốc tế (Codex Alimentarius Commission), đây là các chất “không được tiêu thụ riêng lẻ như thực phẩm”, nhưng lại được sử dụng nhằm đạt được mục đích công nghệ nhất định trong chế biến hoặc bảo quản thực phẩm.

Tuy nhiên, do bản chất hóa học cũng như tác động nhất định tới sức khỏe con người, việc sử dụng phụ gia cần được kiểm soát chặt chẽ. Một số phụ gia tuy có tính năng tiện ích nhưng lại ẩn chứa những rủi ro cao như gây ung thư, rối loạn nội tiết hoặc tổn thương hệ thần kinh, đặc biệt nếu dùng lâu dài hoặc không đúng định mức cho phép.

Danh sách các chất phụ gia bị cấm sử dụng trong thực phẩm và lý do loại bỏ

Trong quá trình theo dõi và cập nhật các nghiên cứu khoa học mới, nhiều tổ chức y tế quốc tế và quốc gia, bao gồm FDA (Hoa Kỳ), EFSA (Châu Âu), Bộ Y tế Việt Nam đã công bố danh mục các chất phụ gia bị cấm do nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Mono Natri Glutamate (E621 – Bột ngọt)

Là chất tăng vị phổ biến nhưng có thể gây:

• Đau đầu, mệt mỏi, triệu chứng “hội chứng nhà hàng Trung Quốc”
• Rối loạn thần kinh đối với người nhạy cảm
• Góp phần gây béo phì và viêm gan (theo nghiên cứu của Trung tâm Y tế Arizona, Hoa Kỳ)

Mặc dù chưa bị cấm hoàn toàn, tuy nhiên sử dụng quá mức E621 trong chế biến thực phẩm vẫn cần được hạn chế nghiêm ngặt.

Acesulfame-K (E950)

• Chất tạo ngọt nhân tạo thường thấy trong nước giải khát, bánh kẹo không đường
• Có liên quan tới sự hình thành u ác tính ở đường tiết niệu sau sử dụng dài hạn
• Không được khuyến nghị sử dụng lâu dài trong sản phẩm ăn uống hàng ngày

BHA (E320 – Butylated Hydroxyanisole)

• Chất chống oxy hóa thường có trong thực phẩm chiên rán, ngũ cốc
• Là chất gây ung thư tiềm tàng ở động vật – được Viện Quốc gia Hoa Kỳ cảnh báo
• Chưa được thừa nhận là an toàn bởi các tổ chức chuyên môn

Aspartame (E951)

• Một trong những chất làm ngọt nhân tạo nổi tiếng nhất
• Ảnh hưởng thần kinh, gây đau đầu, rối loạn tâm trạng, gây dễ tăng cân
• Có thể phá vỡ hệ vi sinh vật đường ruột, lâu dài ảnh hưởng sức khỏe tổng thể

Cyclamate (E952)

• Đã bị cấm sử dụng tại Hoa Kỳ
• Có khả năng kích thích hoạt động của các chất gây ung thư, dù bản thân không trực tiếp gây bệnh

Olestra

• Sử dụng thay thế chất béo truyền thống giúp giảm calo
• Có thể hạn chế hấp thu vitamin tan trong dầu như A, D, E, K và các hợp chất chống oxy hóa
• Gây rối loạn tiêu hóa nếu dùng thường xuyên

Trans fat (Chất béo chuyển hóa)

• Xuất hiện trong bánh quy, bắp rang, thực phẩm chế biến sẵn
• Gây tắc nghẽn mạch máu, tăng nguy cơ đột quỵ và các bệnh lý tim mạch
• Bị cấm tuyệt đối trong nhiều quốc gia phát triển

Propyl Gallate (E310)

• Chất bảo quản tương tự BHA, thường có trong kẹo cao su, chế phẩm từ thịt
• Có nguy cơ gây ung thư theo các nghiên cứu trên động vật

Kali Bromate

• Dùng trong chế biến bánh mì và một số sản phẩm nướng
• Có thể liên quan đến sự hình thành khối u ở tuyến giáp và thận

Saccharin

• Được sử dụng phổ biến từ đầu thế kỷ 20
• Nghiên cứu cho thấy có khả năng gây ung thư bàng quang, buồng trứng

Nitrit và Nitrate

• Được thêm vào thịt chế biến để giữ màu và mùi đặc trưng
• Khi phản ứng ở nhiệt độ cao hoặc trong dạ dày, có thể hình thành nitrosamine – một tác nhân gây ung thư mạnh

Các chất tạo màu tổng hợp (Blue #1, Blue #2, Yellow #6, Red #3…)

• Được sử dụng trong nước ngọt, bánh kẹo
• Có chứa chất độc tế bào, gây hại DNA
• Một số màu bị cấm tại Châu Âu hoặc giới hạn nghiêm ngặt

Lưu ý quan trọng khi sử dụng và tiêu dùng thực phẩm có phụ gia

Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe cộng đồng, các tổ chức quản lý an toàn thực phẩm đều yêu cầu việc sử dụng phụ gia cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản:

• Chỉ sử dụng những chất có trong danh mục cho phép của Bộ Y tế Việt Nam
• Sử dụng đúng liều lượng, đúng mục đích công nghệ và đúng loại thực phẩm được phép
• Nguồn gốc phụ gia phải rõ ràng, hạn sử dụng còn hiệu lực, có chứng từ chứng minh tuân thủ quy chuẩn
• Duy trì hồ sơ kỹ thuật và thực hành sản xuất phù hợp theo hệ thống ISO 22000 hoặc HACCP

Đối với người tiêu dùng cá nhân:

• Ưu tiên chọn sản phẩm có nhãn mác rõ ràng, đầy đủ thông tin nhà sản xuất, hạn sử dụng, thành phần
• Tránh sử dụng các sản phẩm không rõ nguồn gốc, nhất là không có nhãn phụ tiếng Việt khi nhập khẩu
• Đọc kỹ bảng thành phần và tránh các chất phụ gia có ký hiệu E + số đáng ngờ nếu không thực sự cần thiết
• Tìm hiểu và cập nhật thông tin về phụ gia từ các nguồn đáng tin cậy như GCDRI, Bộ Y tế, FAO/WHO

Kết luận: Sự cảnh giác là lớp phòng thủ đầu tiên cho sức khỏe cộng đồng

Việc nhận diện và tránh xa các chất phụ gia bị cấm hoặc nguy hiểm là trách nhiệm không chỉ của doanh nghiệp sản xuất, mà còn là sự chủ động cần thiết của mỗi người tiêu dùng. GCDRI khuyến nghị các đơn vị sản xuất và nhập khẩu thực phẩm cần xây dựng hệ thống kiểm soát phụ gia chặt chẽ, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm để đảm bảo chất lượng và uy tín trên thị trường.

Đồng thời, người tiêu dùng nên trở thành người tiêu dùng thông minh – hiểu rõ thứ mình đang ăn, đọc kỹ nhãn mác, tìm hiểu thông tin từ các nguồn uy tín, nhằm đảm bảo sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Để được tư vấn, huấn luyện hoặc kiểm tra tiêu chuẩn liên quan đến an toàn thực phẩm, hãy liên hệ GCDRI qua hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com – chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp và cá nhân trong hành trình đảm bảo chất lượng thực phẩm đạt chuẩn quốc tế.