Tổng quan tiêu chuẩn ISO/IEC 9798-4:1999 trong xác thực thực thể bằng kiểm tra mật mã

Trong kỷ nguyên số, nơi mà an ninh thông tin là nền tảng sống còn cho các hệ thống số và hạ tầng kỹ thuật số, vấn đề xác thực và kiểm tra danh tính các thực thể trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhằm cung cấp một chuẩn mực chung giúp đảm bảo việc nhận dạng chính xác và an toàn trong các quá trình trao đổi dữ liệu, tiêu chuẩn quốc tế ISO/IEC 9798-4:1999 đã được ban hành. Bài viết sau đây do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) tổng hợp và phân tích nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về nội dung, phạm vi ứng dụng cũng như vai trò quan trọng của tiêu chuẩn này trong quản lý an toàn thông tin hiện nay.

Tiêu chuẩn ISO/IEC 9798 là một phần trong chuỗi các chuẩn quốc tế có liên quan đến kỹ thuật bảo mật trong công nghệ thông tin, tập trung vào các giao thức xác thực giữa các cá thể. Trong đó, phần 4 (9798-4:1999) quy định rõ các cơ chế xác thực dựa trên chức năng kiểm tra mật mã – là một trong những phương pháp phổ biến và hiệu quả để đảm bảo tính toàn vẹn và tính xác thực của thông tin.

Định nghĩa và phạm vi áp dụng của ISO/IEC 9798-4:1999

Tiêu chuẩn ISO/IEC 9798-4:1999 phân tích và đưa ra các phương thức xác thực thực thể nhờ sử dụng các chức năng kiểm tra mật mã học, hay còn gọi là MAC (Message Authentication Code). MAC là một kỹ thuật quan trọng nhằm đảm bảo rằng thông điệp được gửi đi không bị thay đổi và đến từ đúng nguồn tin cậy.

Về cơ bản, ISO/IEC 9798-4:1999 thiết lập ba cơ chế xác thực, trong đó:

• Hai cơ chế dành cho xác thực đơn phương (chỉ một bên xác nhận bên kia)
• Một cơ chế dành cho xác thực hai chiều (cả hai bên xác thực lẫn nhau)

Các phương thức xác thực này dựa trên các tham số thay đổi theo thời gian nhằm tránh khả năng bị tấn công phát lại (replay attack). Các yếu tố biến thiên có thể kể đến như dấu thời gian, số đếm định danh (sequence number) hoặc các giá trị ngẫu nhiên (nonce).

Tùy theo đặc điểm môi trường truyền thông và yêu cầu cụ thể của hệ thống, người thiết kế có thể chọn một trong các cơ chế sau:

• Xác thực đơn phương sử dụng dấu thời gian hoặc số đếm thứ tự: yêu cầu mỗi bên thực hiện một lần xác thực.
• Xác thực đơn phương sử dụng cơ chế thách thức và phản hồi với số ngẫu nhiên: cần thực hiện hai lần truyền thông.
• Xác thực hai chiều dùng số ngẫu nhiên: yêu cầu ba lượt truyền thông để hoàn tất xác thực đôi bên.

Điều này cho thấy độ tin cậy và mức độ bảo mật sẽ cao hơn theo số vòng trao đổi xác thực, tuy nhiên cũng cần cân nhắc đến chi phí tính toán và hiệu suất liên lạc nếu triển khai trong hệ thống thực tế.

Mối liên hệ với tiêu chuẩn MAC: ISO/IEC 9797

Để triển khai các chức năng kiểm tra mật mã trong xác thực theo 9798-4, tiêu chuẩn này dựa vào các phương pháp mã hóa xác thực thông điệp theo ISO/IEC 9797. Đây chính là tiêu chuẩn kỹ thuật về cách tạo và xác minh MAC được áp dụng rộng rãi trong các ứng dụng thực tế – từ hệ thống tài chính, ngân hàng điện tử đến các giao dịch thiết bị IoT bảo mật cao.

Ví dụ: Một hệ thống tài chính kỹ thuật số sử dụng MAC để kiểm tra xem giao dịch ngân hàng có bị giả mạo không; hoặc trong giao tiếp giữa thiết bị đầu cuối và máy chủ trung tâm, MAC được tích hợp để xác thực thông tin trước khi cho phép các thao tác tiếp theo diễn ra.

Do đó, việc nắm rõ tiêu chuẩn ISO/IEC 9798-4:1999 không thể tách rời việc hiểu và áp dụng đúng theo Bộ tiêu chuẩn ISO/IEC 9797 – điều này giúp đảm bảo rằng các thông tin xác thực được xử lý đúng phương pháp, đúng chuẩn quốc tế và bảo vệ khỏi các nguy cơ gian lận dữ liệu.

Ý nghĩa thực tiễn trong bảo mật hệ thống thông tin

Việc áp dụng tiêu chuẩn xác thực như ISO/IEC 9798-4:1999 giúp tổ chức:

• Tăng cường khả năng phòng chống giả danh, tấn công phát lại (replay)
• Thiết lập quy trình xác thực đáng tin cậy giữa hai bên liên lạc (client-server, peer-to-peer…)
• Cung cấp cơ sở tiêu chuẩn hóa giúp hợp tác xuyên biên giới, tương thích hệ thống giữa các quốc gia, lĩnh vực
• Giảm thiểu rủi ro sai sót khi thiết kế giao thức bảo mật nội bộ nhờ tuân thủ chuẩn toàn cầu đã được kiểm chứng

Với xu thế chuyển đổi số mạnh mẽ tại Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực tài chính số, ngân hàng, thương mại điện tử và IoT, việc áp dụng các tiêu chuẩn như ISO/IEC 9798-4:1999 là cực kỳ cần thiết để đảm bảo sự minh bạch, an toàn và tin cậy cho hoạt động giao dịch và trao đổi dữ liệu.

Các tài liệu tham khảo quan trọng liên quan

Để triển khai đồng bộ các phương pháp xác thực theo ISO/IEC 9798-4, cần phối hợp cùng các tài liệu tiêu chuẩn liên quan trong họ ISO/IEC 9798 và 9797, bao gồm:

• ISO/IEC 9797 (tất cả các phần): Kỹ thuật bảo mật – Mã xác thực thông điệp (MAC)
• ISO/IEC 9798-1:1997: Tổng quan chung về hệ thống xác thực thực thể

Các tiêu chuẩn này giúp liên kết thông tin về khái niệm, xây dựng giao thức và thuật toán được chấp nhận để tăng tính nhất quán khi triển khai trong nhiều hệ thống bảo mật.

Đánh giá và kết luận

Tiêu chuẩn ISO/IEC 9798-4:1999 đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng giao thức xác thực an toàn, bảo vệ dữ liệu trước ngày càng nhiều rủi ro từ không gian mạng. Việc áp dụng đúng cách tiêu chuẩn này giúp cho các tổ chức tại Việt Nam:

• Tuân thủ chuẩn mực quốc tế về bảo mật
• Nâng cao khả năng trao đổi thông tin tin cậy với các đối tác trong và ngoài nước
• Gia tăng năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên số hóa

GCDRI khuyến nghị các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, viễn thông, dịch vụ tài chính – ngân hàng, doanh nghiệp sản xuất thiết bị IoT… cần chủ động tiếp cận và triển khai áp dụng các tiêu chuẩn bảo mật quốc tế như ISO/IEC 9798-4 để tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững và an toàn.

Liên hệ với chuyên gia của Viện GCDRI để nhận thêm tư vấn chi tiết hoặc hỗ trợ đào tạo, triển khai áp dụng hệ thống phù hợp với tiêu chuẩn ISO/IEC 9798-4:1999:

👉 Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
👉 Email: chungnhantoancau@gmail.com

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu – GCDRI luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình xây dựng hệ thống công nghệ an toàn, đạt chuẩn mực quốc tế.