Các phương pháp xử lý chất thải y tế hiện nay: Hiệu quả và an toàn

Trong bối cảnh chất thải y tế ngày càng gia tăng theo tốc độ phát triển của ngành y tế, việc quản lý và xử lý loại chất thải đặc biệt này không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là yếu tố sống còn đối với sức khỏe cộng đồng. Với vai trò là Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI), chúng tôi nhận thấy cần thiết phải chia sẻ đến quý đơn vị và cá nhân những kiến thức chuyên sâu, chuẩn mực quốc tế về xử lý chất thải y tế nhằm đảm bảo việc tuân thủ quy định và ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm. Bài viết sau đây trình bày chi tiết các phương pháp xử lý hiện nay theo hướng tối ưu, tiết kiệm mà vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe và môi trường.

Chất thải y tế là gì? Vì sao cần xử lý nghiêm ngặt?

Chất thải y tế là tổng hợp các loại chất thải phát sinh trong quá trình hoạt động của các cơ sở y tế như bệnh viện, phòng khám, cơ sở xét nghiệm, nhà thuốc… bao gồm chất thải sinh học, chất thải lây nhiễm, vật sắc nhọn, hóa chất độc hại và cả chất thải thông thường.

Tính chất nguy hiểm của loại chất thải này khiến nó trở thành mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng nếu không được thu gom, phân loại và xử lý đúng quy trình. Việc lưu trữ, vận chuyển sai cách, hoặc xả thải một cách tùy tiện ra môi trường sẽ dẫn đến rủi ro lây lan dịch bệnh, nhiễm khuẩn, và phá vỡ hệ sinh thái.

Các phương pháp xử lý chất thải y tế phổ biến hiện nay

Tùy vào đặc tính từng loại chất thải và điều kiện vận hành của cơ sở y tế, nhiều phương pháp xử lý đã được áp dụng nhằm trung hòa mức độ nguy hại. Dưới đây là các công nghệ xử lý chất thải y tế được sử dụng rộng rãi hiện nay tại Việt Nam và trên thế giới.

Đốt nhiệt cao (Lò đốt y tế)

Đốt là một trong những phương pháp xử lý chất thải y tế hiệu quả nhất, đặc biệt với các loại chất thải đặc biệt nguy hại hoặc không thể tái chế. Chất thải được đốt ở nhiệt độ từ 900°C đến hơn 1.100°C giúp phân hủy hoàn toàn tác nhân sinh học, hóa học.

Phương pháp đốt có ưu điểm xử lý nhanh, giảm đáng kể thể tích chất thải, tuy nhiên thường tạo ra khí thải chứa dioxin, furan gây nguy hại nếu không được kiểm soát tốt. Do đó, các lò đốt cần trang bị hệ thống xử lý khí thải hiện đại và tuân thủ nghiêm ngặt quy định quốc gia.

Hấp tiệt trùng bằng hơi nước (Autoclave)

Phương pháp này sử dụng hơi nước bão hòa ở nhiệt độ và áp suất cao (thường khoảng 121–134°C trong 15–30 phút) để tiêu diệt vi sinh vật có khả năng lây nhiễm.

Ưu điểm của hấp tiệt trùng là chi phí hợp lý, không tạo khí thải nguy hiểm và dễ vận hành. Phù hợp với khoảng 90% chất thải y tế bao gồm vải lót, dụng cụ tiêm chích, vật liệu nhựa, găng tay… Tuy nhiên, không áp dụng được cho chất thải giải phẫu (phần cơ thể), dược phẩm hết hạn hay chất phóng xạ.

Khử khuẩn bằng hóa chất

Đây là phương pháp xử lý chất thải lỏng hoặc chất thải rắn không quá phức tạp bằng cách ngâm vào dung dịch khử khuẩn như clo, formaldehyde hoặc các chất oxy hóa mạnh.

Phân hủy hoặc bất hoạt vi khuẩn, virus bằng hóa chất có thể được thực hiện ngay tại chỗ (on-site) giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển. Tuy nhiên, việc sử dụng hóa chất cần kiểm soát chặt chẽ nồng độ, thời gian tiếp xúc và đảm bảo an toàn hóa học cho nhân sự vận hành.

Tiệt trùng bằng khí EO (Ethylene Oxide) hoặc Formaldehyde

Đây là phương pháp xử lý hiệu quả cao dựa trên việc đưa chất thải vào buồng kín và phun khí khử trùng (ethylene oxide hoặc formaldehyde). Khí này thẩm thấu sâu và tiêu diệt hiệu quả cả vi sinh vật nằm sâu bên trong vật liệu.

Tuy nhiên, do mức độ độc hại và yêu cầu cao về an toàn, xử lý bằng khí EO chỉ áp dụng trong môi trường có kiểm soát nghiêm ngặt và chủ yếu tại các cơ sở y tế lớn hoặc trung tâm xử lý chuyên nghiệp.

Xử lý bằng công nghệ vi sóng

Phương pháp này gồm hai bước: băm nhỏ chất thải và xử lý qua buồng vi sóng ở nhiệt độ cao. Quá trình phá vỡ cấu trúc vi sinh vật bằng năng lượng vi sóng đồng thời tiêu diệt tác nhân gây bệnh hiệu quả.

Lợi thế của phương pháp này nằm ở khả năng xử lý nhanh chóng, không tạo khí thải độc hại như phương pháp đốt. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cao và cần bảo trì định kỳ để duy trì hiệu suất.

Chiếu xạ bằng tia gamma

Chiếu xạ là công nghệ tiên tiến sử dụng tia gamma từ đồng vị phóng xạ để phá vỡ DNA của các vi sinh vật gây bệnh.

Mặc dù hiệu quả cao, nhưng do chi phí lớn và tiêu chuẩn vận hành khắt khe, công nghệ này chỉ áp dụng giới hạn trong một số ứng dụng đặc thù như xử lý dược phẩm, vật dụng cấy ghép y tế hoặc chất thải y tế cỡ nhỏ cần vô trùng tuyệt đối.

Nhiệt khô / nhiệt bất hoạt

Bằng cách duy trì chất thải ở nhiệt độ cao trong buồng kín mà không sử dụng hơi nước, phương pháp nhiệt khô bất hoạt chất lây nhiễm nhờ tác động trực tiếp của nhiệt độ.

Phương pháp này được sử dụng chủ yếu cho chất lỏng y tế hoặc các đồ vật cần tái sử dụng sau xử lý, nhưng cần kiểm soát kỹ độ ẩm và tránh tình trạng nguy cơ cháy nổ vô tình.

Một số nguyên tắc quan trọng trong quá trình xử lý chất thải y tế

Để đảm bảo hiệu quả xử lý và tuân thủ luật pháp, các cơ sở y tế cần lưu ý:

• Phân loại chất thải y tế ngay từ nguồn phát sinh, theo đúng màu sắc và quy định lưu chứa.
• Nâng cao ý thức trách nhiệm của từng cá nhân trong quá trình phát sinh và xử lý chất thải.
• Tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật, hướng dẫn của Bộ Y tế và các bộ ngành liên quan.
• Lựa chọn công nghệ xử lý phù hợp với loại chất thải, quy mô phát sinh và khả năng đầu tư.
• Hợp tác với đơn vị xử lý chất thải y tế uy tín, có năng lực chuyên môn và đầy đủ giấy phép hoạt động.

Kết luận: Đảm bảo an toàn trong xử lý chất thải y tế – Nhiệm vụ sống còn

Xử lý chất thải y tế không chỉ là yêu cầu bắt buộc về mặt pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức và chuyên môn của mọi đơn vị y tế trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Việc lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp cần dựa trên đặc điểm chất thải, tiêu chuẩn an toàn và hiệu quả dài hạn.

GCDRI khuyến khích quý đơn vị chủ động cập nhật quy định mới, đầu tư công nghệ hiện đại, đào tạo đội ngũ nhân sự chuyên trách và hợp tác với các đối tác xử lý chuyên nghiệp để đảm bảo quản lý chất thải y tế một cách bền vững.

Mọi thắc mắc liên quan đến các hệ thống kiểm soát chất lượng, quản lý môi trường theo chuẩn quốc tế như ISO 13485, ISO 14001, QCVN hoặc các tiêu chuẩn khác liên quan đến lĩnh vực y tế, xin vui lòng liên hệ:

📞 Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
📧 Email: chungnhantoancau@gmail.com

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẵn sàng đồng hành cùng quý doanh nghiệp trong hành trình xây dựng hệ thống quản lý hiệu quả và bền vững.