Chứng nhận Không Chất Thải (Zero Waste): Công cụ thiết yếu trong chiến lược phát triển bền vững

Trong bối cảnh toàn cầu đang thúc đẩy mạnh mẽ các giải pháp phát triển bền vững và giảm thiểu tác động môi trường, thuật ngữ “Zero Waste” (Không chất thải) đang thu hút sự quan tâm sâu rộng không chỉ từ các tổ chức môi trường mà còn từ cộng đồng doanh nghiệp. Tại Việt Nam, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) nhận thấy sự cần thiết trong việc phổ biến thông tin về chứng nhận “Không chất thải” như một tiêu chuẩn mới giúp doanh nghiệp khẳng định cam kết xanh hóa quy trình hoạt động và tối ưu chuỗi giá trị bền vững.

Bài viết này do GCDRI biên soạn, sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện, đúng chuẩn chuyên môn về chứng nhận Zero Waste – từ khái niệm, phân loại đến quy trình thực hiện và lợi ích mang lại cho tổ chức/doanh nghiệp.

Khái niệm về Chứng nhận Không chất thải (Zero Waste Certification)

Chứng nhận Không chất thải là minh chứng đảm bảo rằng một tổ chức hoặc cơ sở cụ thể đã thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu phát sinh chất thải rắn từ nguồn, đồng thời tái sử dụng hoặc chuyển hướng xử lý chất thải thay vì chôn lấp hoặc đốt bỏ không kiểm soát.

Tiêu chuẩn này được xây dựng và phát hành bởi tổ chức SCS Global Services vào ngày 28/4/2021, dưới tên gọi đầy đủ là SCS Zero Waste Standard. Tiêu chuẩn đề xuất một hệ thống chứng nhận linh hoạt cho phép các tổ chức thể hiện mức độ cam kết trong việc đạt được mục tiêu “không chất thải đến bãi chôn lấp”.

Điểm nổi bật của chương trình này là khả năng công nhận cả những nỗ lực bước đầu trong hành trình giảm chất thải, thay vì yêu cầu mức chuyển hướng chất thải cực cao ngay từ đầu như nhiều chương trình khác.

Các loại chứng nhận Zero Waste

Hiện tại, theo tiêu chuẩn của SCS, chứng nhận “Không chất thải” được phân loại thành ba nhóm chính nhằm phù hợp với đặc điểm hoạt động của từng mô hình tổ chức:

1. Chứng nhận Cơ sở Không phát sinh chất thải (Zero Waste Facility Certification)

Đây là hình thức phổ biến nhất, áp dụng cho nhà máy, kho bãi hoặc văn phòng sản xuất. Mục tiêu là chứng minh rằng cơ sở đó đã chuyển hướng một phần đáng kể chất thải khỏi chôn lấp nhờ các phương pháp như tái chế, tái sử dụng, xử lý sinh khối hoặc chuyển hóa thành năng lượng.

Theo yêu cầu tối thiểu từ SCS, cơ sở phải đạt ít nhất 50% chất thải giao chuyển được chuyển hướng khỏi bãi chôn lấp để có thể tham gia chương trình chứng nhận.

2. Chứng nhận Dự án Không chất thải (Zero Waste Project Certification)

Hình thức này dành cho các đơn vị thực hiện dự án tại nhiều địa điểm khác nhau mà không trực tiếp sở hữu hay kiểm soát các cơ sở đó, ví dụ: công ty quản lý dự án thi công, thiết kế nội thất, cảnh quan, dịch vụ dọn dẹp, sửa chữa…

Dù không phải là “chủ sở hữu” cố định của địa điểm phát sinh chất thải, họ vẫn có thể đăng ký chứng nhận nếu cam kết chuyển hướng chất thải đáng kể cho mỗi dự án cụ thể.

3. Chứng nhận Sự kiện Không chất thải (Zero Waste Event Certification)

Chứng nhận này áp dụng cho các sự kiện có thời lượng xác định: hội chợ, triển lãm, hội nghị, buổi hòa nhạc hoặc hội thảo… Tổ chức sự kiện cần chứng minh được rằng tối thiểu phần lớn chất thải phát sinh (đặc biệt là rác thải rắn) đã được chuyển hướng khỏi chôn lấp qua các phương án như: tái sử dụng, compost hóa, quyên góp hoặc chuyển hóa thành năng lượng.

SCS Zero Waste khác gì so với các chương trình chứng nhận khác?

Trên thế giới có nhiều hệ thống chứng nhận không chất thải như: TRUE Certification của GBCI, hoặc NSF Landfill Free. Tuy nhiên, SCS Zero Waste nổi bật với các đặc điểm sau:

• ✅ Tối ưu chi phí chứng nhận: Định hướng đánh giá ngay tại chỗ (on-site audit) kết hợp phân tích mẫu giúp doanh nghiệp nhiều cơ sở tiết kiệm thời gian và tiền bạc so với các mô hình kiểm định phức tạp.
• ✅ Chấp nhận mức khởi điểm 50% chất thải được chuyển hướng khỏi chôn lấp (như tái sử dụng, tái chế…), tạo điều kiện cho doanh nghiệp bước đầu tham gia chương trình. Trong khi một số chương trình khác yêu cầu tới 90-99% mới được chứng nhận chính thức.
• ✅ Linh hoạt về phương thức chuyển hướng: Cho phép tối đa 25% chất thải chuyển hóa thành năng lượng được tính vào tỷ lệ chuyển hướng mà không cần phân tích phụ. Có thể nhiều hơn 25% nếu có biện luận phù hợp.
• ✅ Bao gồm chất thải nguy hại khi có kiểm soát hợp lý, điều chưa chắc đã được công nhận trong các tiêu chuẩn tương tự.
• ✅ Cho phép dùng số liệu chuẩn ngành để ước tính tỷ lệ chuyển hướng trong trường hợp thiếu dữ liệu từ bên vận chuyển/thu gom, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong kế hoạch chứng nhận.

Quy trình chứng nhận SCS Zero Waste

Việc đạt được chứng nhận cần tuân thủ đầy đủ 11 bước như sau:

1. Nộp đơn đăng ký chứng nhận đến SCS Global Services
2. Xác định tính đủ điều kiện ban đầu
3. Gửi kế hoạch đánh giá và các yêu cầu cụ thể
4. Chuẩn bị tài liệu phản ánh hệ thống quản lý chất thải
5. Phỏng vấn nhân sự liên quan đến quy trình xử lý/phân loại/tái chế
6. Thẩm định tại hiện trường
7. Tổng hợp báo cáo và đưa ra yêu cầu khắc phục nếu phát hiện điểm không phù hợp
8. Doanh nghiệp thực hiện hành động khắc phục và nộp bằng chứng bổ sung
9. SCS cấp giấy chứng nhận chính thức có hiệu lực trong 3 năm
10. Định kỳ đánh giá giám sát hàng năm để duy trì hiệu lực
11. Thực hiện tái chứng nhận sau 3 năm

Giấy chứng nhận bao gồm thông tin gì?

Giấy chứng chỉ SCS Zero Waste cung cấp một bức tranh rõ ràng minh bạch về nỗ lực của doanh nghiệp trong quản lý chất thải. Một số nội dung trên chứng nhận gồm:

• Phần trăm chất thải chuyển hướng (theo từng năm)
• Phương pháp chuyển hướng được sử dụng (tái chế, làm phân bón, đốt phát điện…)
• Chỉ số tiến độ chuyển hướng (ví dụ: +5 điểm so với năm trước)
• Tình trạng lưu giữ tạm thời của các loại chất thải (nếu có)
• Khoảng thời gian kiểm định được áp dụng (thường là 12 tháng)

Những thông tin này không chỉ minh chứng sự tuân thủ, mà còn giúp doanh nghiệp kết nối tốt hơn với các bên liên quan muốn theo dõi/hợp tác vì mục tiêu bền vững.

Lợi ích khi doanh nghiệp đạt chứng nhận Không chất thải

Việc đăng ký và sở hữu chứng nhận SCS Zero Waste không chỉ thể hiện cam kết về môi trường mà còn mang lại nhiều giá trị thiết thực:

• ⭐ Giảm thiểu ô nhiễm không khí, nước, đất, góp phần cải thiện môi trường sống xung quanh
• ⭐ Tiết kiệm chi phí vận hành thông qua tối ưu xử lý chất thải, giảm khấu hao tài nguyên
• ⭐ Thúc đẩy tái sử dụng tài nguyên đầu vào, tăng hiệu quả chuỗi cung ứng và giảm phát thải carbon
• ⭐ Nâng cao uy tín thương hiệu, đặc biệt với các khách hàng/đối tác yêu cầu nghiệp vụ ESG và trách nhiệm môi trường
• ⭐ Cải thiện khả năng tuân thủ pháp luật và yêu cầu thị trường, đặc biệt với doanh nghiệp xuất khẩu hoặc trong chuỗi cung ứng toàn cầu
• ⭐ Tạo nền tảng xây dựng chiến lược phát triển bền vững, mở rộng cơ hội nhận đầu tư xanh và lợi thế cạnh tranh tương lai

Cần hỗ trợ thực hiện chứng nhận Không chất thải?

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) luôn sẵn sàng hỗ trợ quý doanh nghiệp tư vấn, đào tạo và chuẩn bị hồ sơ theo đúng tiêu chuẩn SCS Zero Waste với đội ngũ chuyên gia dày dạn kinh nghiệm.

👉 Quý doanh nghiệp quan tâm vui lòng liên hệ:

• Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
• Email: chungnhantoancau@gmail.com

GCDRI – Đồng hành cùng tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững theo chuẩn quốc tế.