Ba trụ cột giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực xây dựng tại Việt Nam

Trong bối cảnh toàn cầu đang gấp rút triển khai các giải pháp chống biến đổi khí hậu, việc cắt giảm khí nhà kính (GHG) trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia. Với định hướng phát triển bền vững, Việt Nam đã đưa ra những cam kết mạnh mẽ nhằm giảm thiểu phát thải. Tuy nhiên, khác với các nước công nghiệp phát triển, một quốc gia đang trên đà tăng trưởng như Việt Nam cần một lộ trình riêng — có chiến lược cụ thể, khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) xin phân tích sâu hơn về ba trụ cột quan trọng trong việc triển khai các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực xây dựng – một trong những ngành có lượng khí thải lớn tại Việt Nam.

Cam kết quốc gia và mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính

Việt Nam hiện đang thực hiện lộ trình giảm phát thải khí nhà kính theo các cam kết đã đưa ra trong Đóng góp do Quốc gia tự xác định (NDC) theo Thỏa thuận Paris. Theo đó, nước ta đã xác định rõ hai mức cam kết:

• Nếu nhận được hỗ trợ quốc tế về tài chính và công nghệ, Việt Nam có thể giảm tới 27,7 triệu tấn CO₂ tương đương.
• Nếu không có hỗ trợ quốc tế thì mức cắt giảm sẽ đạt khoảng 15,8 triệu tấn.

Những con số này thể hiện rõ rằng, để đạt được hiệu quả giảm phát thải khí nhà kính, Việt Nam rất cần sự hợp tác từ cộng đồng quốc tế, thông qua các sáng kiến hỗ trợ tài chính, chuyển giao công nghệ và kỹ thuật tiên tiến trong xây dựng xanh, tiết kiệm năng lượng.

Đây là bước đi chiến lược nhằm đảm bảo sự phát triển kinh tế đồng thời đạt được các mục tiêu khí hậu toàn cầu.

Lồng ghép giảm phát thải vào chiến lược xây dựng nhà ở và phát triển đô thị

Ngành xây dựng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lượng phát thải của quốc gia. Theo đánh giá từ Cục Viễn thám Quốc gia (RSC), hoạt động xây dựng chiếm khoảng 13% tổng lượng phát thải, trong đó:

• Phát thải từ vật liệu xây dựng là carbon hàm chứa (embodied carbon)
• Phát thải trong quá trình sử dụng chiếm khoảng 87% và được gọi là carbon vận hành (operational carbon)

Đây là lý do tại sao tiêu chuẩn hóa việc đo lường và kiểm kê khí thải trong suốt vòng đời công trình, từ thiết kế – thi công – vận hành, đang trở thành trọng tâm. Đặc biệt là khi xét đến bối cảnh Việt Nam có kế hoạch triển khai trên 1 triệu căn nhà ở xã hội trong thời gian tới, thì mức độ tiêu hao vật liệu, năng lượng và phát thải khí sẽ rất lớn nếu không có hướng tiếp cận bền vững và khoa học.

Để có thể thực thi các chính sách giảm phát thải hiệu quả, cần dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14064:2018, thiết lập báo cáo phát thải định lượng, minh bạch.

Hướng đến thiết kế và công nghệ xây dựng carbon thấp

Một chiến lược trọng điểm cần triển khai là thúc đẩy thiết kế tiết kiệm năng lượng kết hợp công nghệ xây dựng mới, nhằm giảm thiểu nhu cầu sử dụng năng lượng của công trình ngay từ giai đoạn đầu. Theo các chuyên gia của Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng, có thể phân loại giải pháp giảm phát thải cho khối nhà ở thành 3 nhóm:

1. Những giải pháp không làm tăng chi phí đầu tư, như điều chỉnh hướng nhà hợp lý, bố trí thông gió – chiếu sáng tự nhiên…
2. Những giải pháp membutuhkan chi phí đầu tư tăng nhẹ (khoảng 5%), ví dụ dùng vật liệu cách nhiệt tốt, hệ thống cửa kính tiết kiệm năng lượng…
3. Áp dụng công nghệ và vật liệu mới, chi phí cao hơn nhưng hiệu quả giảm phát thải lớn: như bê tông hấp thụ CO₂, thép xanh, vật liệu tái chế carbon hàm chứa thấp…

Tùy theo quy mô, thời gian triển khai và điều kiện tài chính, chương trình có thể chia thành các giai đoạn chiến lược như sau:

• Từ nay đến năm 2030: triệu tập và triển khai các giải pháp tiết kiệm năng lượng không làm tăng chi phí đầu tư nhằm đảm bảo mục tiêu giảm thiểu mà vẫn hỗ trợ phát triển nhà ở xã hội.
• Giai đoạn 2030 – 2050: đầu tư mạnh cho vật liệu và công nghệ xanh, góp phần vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” theo cam kết COP26.

Đặc biệt, việc giảm nhu cầu sử dụng năng lượng cần được coi là yếu tố cốt lõi – muốn giảm phát thải thì bản thân nhu cầu tiêu thụ năng lượng của công trình cũng phải ở mức tối thiểu.

Giảm phát thải – trách nhiệm toàn ngành, không chỉ riêng chủ đầu tư

Để thành công trong việc thực hiện giảm phát thải lĩnh vực xây dựng, cần sự vào cuộc của toàn bộ hệ sinh thái ngành: từ nhà hoạch định chính sách, các cơ quan quản lý nhà nước cho tới kiến trúc sư, kỹ sư thiết kế, đơn vị thi công và cả người sử dụng công trình.

Cơ sở cho hành động này chính là việc xây dựng quy chuẩn kỹ thuật, quy trình đánh giá, chứng nhận công trình xanh có tích hợp tiêu chí kiểm kê phát thải khí nhà kính. Các mô hình như “công trình tiết kiệm năng lượng”, “công trình phát thải thấp”, hoặc công trình đạt chứng nhận theo tiêu chuẩn ISO 14064 sẽ là xu thế tại Việt Nam trong 10 năm tới.

Việc đảm bảo toàn bộ vòng đời công trình – từ thiết kế, thi công đến vận hành và phá dỡ – đều được kiểm soát phát thải hiệu quả sẽ là nền tảng để hình thành một ngành xây dựng bền vững và trung hòa carbon trong tương lai.

Tổng kết và định hướng hành động tiếp theo

Giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong ngành xây dựng không chỉ là hành động vì môi trường, mà còn là cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, từng bước hòa nhập vào các chuỗi cung ứng toàn cầu đang ngày càng coi trọng tính bền vững.

Tuy nhiên, để hành trình này không bị lỡ nhịp, cần:

• Tăng cường xây dựng tiêu chuẩn quốc gia gắn với tiêu chuẩn quốc tế, như ISO 14064, giúp kiểm kê và minh bạch hóa báo cáo khí thải.
• Triển khai sâu rộng đào tạo, tư vấn nâng cao năng lực cho các chủ thể trong ngành xây dựng.
• Huy động nguồn lực tài chính và hỗ trợ công nghệ từ quốc tế cho các dự án phát triển nhà ở xã hội và đô thị thấp carbon.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, cơ quan chủ quản và toàn xã hội trong việc xây dựng chiến lược giảm phát thải thực tế, khả thi, đồng thời cung cấp các giải pháp kiểm kê khí thải, đào tạo và hỗ trợ áp dụng tiêu chuẩn quốc tế về giảm phát thải.

Liên hệ GCDRI để được tư vấn các dịch vụ kiểm kê phát thải khí nhà kính, lập báo cáo theo ISO 14064:2018 hoặc xây dựng chiến lược công trình xanh hiệu quả qua:

• Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
• Email: chungnhantoancau@gmail.com

Hãy hành động hôm nay vì một ngành xây dựng trung hòa carbon trong tương lai!