Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là gì? Những kiến thức quan trọng doanh nghiệp cần biết

Trong bối cảnh phát triển kinh tế gắn liền với yêu cầu bảo vệ môi trường, việc hiểu rõ và thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) xin chia sẻ bài viết chuyên sâu nhằm giúp doanh nghiệp nắm rõ vai trò, quy trình và tầm quan trọng của ĐTM trong quá trình đầu tư và hoạt động sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam.

Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là gì?

Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là quá trình phân tích, dự báo và đánh giá hệ quả môi trường của các dự án đầu tư trước khi thực hiện. Qua đó, doanh nghiệp có thể đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm giảm thiểu tối đa ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.

ĐTM là bước quan trọng trong lập kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, nhằm đảm bảo sự kết hợp hài hòa giữa phát triển và bền vững. Quá trình này được áp dụng với các dự án xây dựng, sản xuất công nghiệp, y tế, nông nghiệp, giao thông, năng lượng, văn hóa, quốc phòng… và là một phần bắt buộc trong hồ sơ pháp lý của dự án.

Việc thực hiện ĐTM giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát rủi ro, giảm thiểu chi phí xử lý sự cố môi trường trong tương lai, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý môi trường ngay từ giai đoạn quy hoạch.

Hồ sơ đánh giá tác động môi trường gồm những gì?

Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là một phần hồ sơ pháp lý thể hiện cam kết tuân thủ các quy định về môi trường trong quá trình thực hiện dự án. Nội dung chính của báo cáo gồm:

• Thông tin cơ bản về chủ đầu tư và dự án
• Đánh giá hiện trạng môi trường khu vực thực hiện dự án
• Dự báo những tác động môi trường có thể xảy ra trong quá trình thi công và vận hành
• Đề xuất biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực
• Kế hoạch quản lý và giám sát môi trường
• Cam kết của chủ đầu tư về thực hiện các nội dung nêu trên

Việc lập và phê duyệt ĐTM là điều kiện tiên quyết để dự án được cấp phép hoạt động tại nhiều lĩnh vực sản xuất, hạ tầng và dịch vụ.

Căn cứ pháp lý áp dụng khi lập ĐTM

Việc lập và thẩm định hồ sơ ĐTM hiện được điều chỉnh bởi các văn bản pháp lý sau:

• Luật Bảo vệ môi trường số 55/2014/QH13 (hiệu lực từ ngày 01/01/2015)
• Nghị định số 18/2015/NĐ-CP quy định về kế hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường
• Nghị định 40/2019/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số quy định trước đó
• Thông tư 25/2019/TT-BTNMT hướng dẫn chi tiết thi hành Nghị định 40/2019/NĐ-CP

Doanh nghiệp cần cập nhật thường xuyên các thay đổi trong hệ thống pháp luật để đảm bảo thực hiện ĐTM đúng quy định và hạn chế rủi ro pháp lý.

Đối tượng bắt buộc thực hiện báo cáo ĐTM

Theo quy định tại Phụ lục II – Nghị định 18/2015/NĐ-CP, các dự án thuộc 19 lĩnh vực sau đây phải lập báo cáo ĐTM:

• Xây dựng: Khu công nghiệp, khu dân cư, trung tâm thương mại…
• Giao thông: Đường bộ, cầu, sân bay…
• Năng lượng: Dự án thủy điện, điện mặt trời, điện gió…
• Khai thác tài nguyên: Mỏ khoáng sản, mỏ đá…
• Sản xuất công nghiệp: Vật liệu xây dựng, hóa chất, phân bón, dệt nhuộm, chế biến thực phẩm…
• Hạ tầng kỹ thuật: Xử lý chất thải rắn, nước thải, chất thải nguy hại…
• Y tế, giáo dục, dịch vụ quy mô lớn…

Ngoài ra, các dự án mở rộng hoặc cải tạo có tính chất tương đương với quy mô, công suất, mức độ tác động môi trường như các trường hợp trên cũng thuộc diện phải lập báo cáo ĐTM.

Tầm quan trọng của đánh giá tác động môi trường

Đánh giá tác động môi trường mang lại nhiều ý nghĩa thiết thực, không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng:

• Công cụ quản lý hiệu quả: ĐTM cho phép cơ quan quản lý nhà nước giám sát và định hướng phát triển theo mục tiêu thân thiện với môi trường.
• Gắn kết giữa doanh nghiệp và cộng đồng: Thông qua khảo sát, tham vấn cộng đồng, doanh nghiệp hiểu rõ hơn mối quan tâm xã hội, từ đó có giải pháp phù hợp để giảm tác động bất lợi.
• Nâng cao ý thức và trách nhiệm xã hội: Việc thực hiện ĐTM giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh tích cực, tạo dựng niềm tin và uy tín trong bối cảnh ngày càng nhiều người tiêu dùng ưa chuộng sản phẩm “xanh”.
• Tiết kiệm tài chính lâu dài: Xác định các rủi ro môi trường từ giai đoạn đầu sẽ giúp tránh được các sai sót và chi phí khắc phục sau này.

Quy trình lập và phê duyệt ĐTM

Quy trình lập báo cáo đánh giá tác động môi trường bao gồm các bước chính sau:

• Bước 1: Tiếp nhận thông tin dự án, xác định phạm vi và yêu cầu lập ĐTM
• Bước 2: Tiến hành khảo sát thực địa, thu thập số liệu môi trường nền
• Bước 3: Phân tích, đánh giá các tác động môi trường có thể xảy ra
• Bước 4: Thiết kế biện pháp kiểm soát tác động tiêu cực
• Bước 5: Tham vấn cộng đồng (áp dụng với các dự án thuộc diện bắt buộc)
• Bước 6: Hoàn thiện báo cáo và trình thẩm định
• Bước 7: Bảo vệ trước hội đồng thẩm định do cơ quan có thẩm quyền thành lập
• Bước 8: Sửa đổi báo cáo nếu có yêu cầu chỉnh sửa
• Bước 9: Nộp lại hoàn chỉnh và chờ quyết định phê duyệt từ cơ quan chức năng

Thời hạn thẩm định và phê duyệt báo cáo ĐTM

Thời gian hoàn tất thẩm định và phê duyệt báo cáo dựa theo thẩm quyền của cơ quan tiếp nhận:

• Đối với hồ sơ thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường:
  • Thời hạn thẩm định: Tối đa 45 ngày làm việc, hoặc 60 ngày trong trường hợp dự án phức tạp
• Đối với hồ sơ thuộc cấp Tỉnh/Huyện:
  • Thời hạn thẩm định: Tối đa 30 ngày làm việc, hoặc 45 ngày nếu dự án có tác động phức tạp

Sau khi thẩm định, cơ quan chức năng có 15 ngày làm việc để ra quyết định phê duyệt báo cáo. Vì vậy, tổng thời gian chấp thuận ĐTM, tùy theo quy mô, có thể dao động từ 45 – 75 ngày.

Kết luận: Doanh nghiệp cần chủ động trong việc thực hiện ĐTM

Đánh giá tác động môi trường không còn là thủ tục bắt buộc đơn thuần, mà là yếu tố thiết yếu giúp doanh nghiệp:

• Chủ động lập kế hoạch kiểm soát ảnh hưởng đến môi trường
• Nâng cao chất lượng dự án, tránh rủi ro pháp lý về sau
• Tối ưu hiệu quả chi phí khi dự trù các yếu tố môi trường ngay từ đầu
• Thể hiện trách nhiệm xã hội và nâng cao hình ảnh thương hiệu

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) luôn sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc lập hồ sơ ĐTM chuyên nghiệp và đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật.

Nếu doanh nghiệp có nhu cầu tư vấn thực hiện báo cáo ĐTM, xin vui lòng liên hệ chúng tôi qua Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được hỗ trợ nhanh chóng và hiệu quả.