Những Thuận Lợi và Thách Thức Khi Triển Khai Tiêu Chuẩn VietGAP

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp Việt Nam đang hướng tới phát triển bền vững, việc áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất an toàn là xu hướng tất yếu. Đặc biệt, VietGAP – bộ tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt tại Việt Nam – trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng sức cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu thị trường. Tuy nhiên, quá trình triển khai VietGAP cũng đặt ra nhiều thách thức cho người sản xuất. Bài viết này do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) tổng hợp sẽ giúp bạn nắm được toàn cảnh những mặt thuận lợi và khó khăn khi áp dụng VietGAP, từ đó có định hướng chuẩn xác hơn trong thực tiễn triển khai.

VietGAP – Chìa khóa nâng tầm sản xuất nông nghiệp

Việc áp dụng VietGAP mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người sản xuất, người tiêu dùng lẫn toàn bộ chuỗi cung ứng nông sản. Dưới đây là những yếu tố thuận lợi nổi bật mà các tổ chức, doanh nghiệp có thể tận dụng hiệu quả trong quá trình triển khai.

Ngày càng nhiều đơn vị quan tâm và áp dụng VietGAP

Tiêu chuẩn VietGAP đang dần trở nên quen thuộc và phổ biến đối với cộng đồng sản xuất nông nghiệp Việt Nam. Điều này thể hiện rõ qua:

• Số lượng tổ chức, cá nhân đăng ký chứng nhận VietGAP tăng đều mỗi năm.
• VietGAP được áp dụng rộng rãi trên nhiều lĩnh vực: trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản…
• Các doanh nghiệp chủ động triển khai VietGAP nhằm đáp ứng yêu cầu hợp tác của đối tác và khách hàng.

Nguyên nhân chính của xu hướng này là do nhận thức về lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường khi sản xuất theo định hướng an toàn ngày càng được xem trọng.

Hệ thống văn bản hướng dẫn ngày càng hoàn thiện

Một thuận lợi đáng kể khác là các quy chuẩn và văn bản pháp lý liên quan đến VietGAP ngày càng cụ thể và rõ ràng. Các cơ quan chức năng đã ban hành đầy đủ hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn cho từng loại sản phẩm (rau, củ quả, thủy sản, chăn nuôi…). Đồng thời, hệ thống văn bản này cũng được cập nhật định kỳ nhằm:

• Phù hợp với tình hình sản xuất thực tiễn trong nước.
• Đáp ứng các yêu cầu mới về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường.

Điều này giúp người sản xuất dễ hiểu, dễ làm và thuận tiện hơn trong quá trình thực hiện đối chiếu đánh giá.

Phù hợp với pháp luật và đặc thù sản xuất trong nước

Tiêu chuẩn VietGAP được xây dựng trên cơ sở tham khảo các thông lệ quốc tế nhưng đã được điều chỉnh cho phù hợp với quy định pháp luật và điều kiện sản xuất đặc thù tại Việt Nam. Chẳng hạn, tiêu chuẩn tuân thủ:

• Luật Bảo vệ môi trường
• Luật Lao động
• Các quy định quản lý nông sản nội địa.

Chính sự tương thích này giúp VietGAP dễ dàng triển khai mà không gặp xung đột với các văn bản pháp lý hiện hành.

Hệ sinh thái tư vấn và chứng nhận VietGAP đang phát triển mạnh

Sự phát triển của mạng lưới các tổ chức tư vấn, đào tạo và cấp chứng nhận cũng là một đòn bẩy thúc đẩy VietGAP lan tỏa nhanh chóng. Cụ thể:

• Nhiều công ty tư vấn chuyên nghiệp đã cung cấp dịch vụ hướng dẫn xây dựng, áp dụng và duy trì hệ thống VietGAP.
• Các doanh nghiệp, hợp tác xã gặp khó khăn trong quá trình thực hiện tiêu chuẩn có thể dễ dàng liên hệ để nhận được hỗ trợ bài bản.

Bên cạnh đó, việc hiểu rõ quy trình đăng ký và đánh giá chứng nhận nhờ có các đơn vị hỗ trợ góp phần giảm thiểu rào cản kỹ thuật cho người sản xuất.

Những thách thức hiện hữu trong hành trình áp dụng VietGAP

Dù mang lại nhiều lợi ích, VietGAP vẫn chưa trở thành chuẩn mực đại trà trong nông nghiệp hiện nay. Một số khó khăn nổi bật đang cản trở sự lan tỏa của mô hình này bao gồm:

Thiếu nhận thức đầy đủ từ người sản xuất

Một trong những nguyên nhân căn bản chính là người nông dân chưa thực sự nhận thức rõ vai trò của sản xuất sạch và an toàn. Quan điểm “sạch hay chưa sạch đều bán được như nhau” dẫn đến ít động lực thay đổi tập quán sản xuất cũ. Trong khi đó, quy trình VietGAP lại được đánh giá là:

• Phức tạp, nhiều thủ tục ghi chép
• Tốn chi phí và thời gian
• Đòi hỏi kỹ năng và tuân thủ nghiêm ngặt

Đặc biệt, với các hộ sản xuất nhỏ lẻ hoặc theo quy mô gia đình, việc hiểu – làm đúng – duy trì hệ thống VietGAP trở nên khó khăn hơn.

Áp lực chi phí và hiệu quả kinh tế không rõ rệt

Một vấn đề khác khiến nhiều người e ngại áp dụng VietGAP là chi phí đầu tư ban đầu cao. Chi phí này gồm:

• Cơ sở hạ tầng (nhà xưởng, kho chứa, thiết bị…)
• Đào tạo nhân lực, ghi chép nhật ký sản xuất
• Phí chứng nhận và duy trì hệ thống đánh giá…

Tuy năng suất có thể tăng từ 20 – 30% so với cách làm truyền thống, nhưng vì thị trường tiêu thụ chưa có sự phân biệt rõ rệt giữa sản phẩm VietGAP và thông thường về giá cả nên người sản xuất chưa thấy được hiệu quả kinh tế tương xứng.

Mạng lưới tiêu thụ, truy xuất còn yếu

Vấn đề hậu cần và thị trường cũng là nút thắt lớn:

• Thiếu hệ thống phân phối riêng cho nông sản VietGAP.
• Việc truy xuất nguồn gốc chưa được áp dụng rộng rãi và đồng bộ.
• Sản phẩm VietGAP dễ bị đánh đồng trên thị trường với các sản phẩm thông thường.

Hậu quả là người làm đúng quy chuẩn không được hưởng lợi đúng mức – ảnh hưởng đến động lực duy trì mô hình an toàn này.

Quy định VietGAP còn nặng thủ tục trong một số ngành

Ví dụ: trong nuôi tôm VietGAP, có tới hơn 100 điều kiện cần đáp ứng. Các chuyên gia còn nhận định rằng bộ tiêu chuẩn này sẽ tiếp tục mở rộng để “đầy đủ hơn”, kéo theo yêu cầu về tài liệu và vận hành cũng tăng.

Điều này đặt áp lực không nhỏ lên các nhà sản xuất, tổ chức – nhất là khi thiếu sự đồng hành của các đơn vị tư vấn kiến thức chuyên sâu.

Ý thức môi trường và thực hành sản xuất còn hạn chế

Việc chuyển đổi từ sản xuất thông thường sang mô hình nông nghiệp “xanh, sạch và an toàn” không chỉ phụ thuộc vào quy trình kỹ thuật, mà còn cần thay đổi về hành vi, thói quen sản xuất:

• Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật quá mức.
• Không có trang bị bảo hộ trong khi làm việc.
• Vứt bỏ bao bì, hóa chất không đúng quy định.
• Không ý thức về quản lý chất thải, ảnh hưởng môi sinh.

Những điều này không chỉ vi phạm tiêu chuẩn VietGAP mà còn tiềm ẩn rủi ro lâu dài về sức khỏe cộng đồng và sinh thái tự nhiên.

Cần đồng hành từ chính sách và doanh nghiệp để mở rộng VietGAP

Không thể phủ nhận rằng VietGAP là một giải pháp nền tảng cho nông nghiệp bền vững và hội nhập. Tuy nhiên, để mô hình này phát triển và trở thành chuẩn mực, cần có sự vào cuộc đồng bộ từ nhiều cấp, bao gồm:

• Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ rõ ràng: trợ giá, kết nối thị trường, cung cấp tài chính…
• Doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt, mở rộng mạng lưới tiêu thụ, minh bạch truy xuất nguồn gốc, tạo chênh lệch giá hợp lý để khuyến khích sản xuất sạch.
• Người sản xuất cần nâng cao ý thức, tự học và sẵn sàng thay đổi hành vi.

Kết luận

VietGAP là “tấm vé” để nông sản Việt đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế. Mặc dù còn tồn tại nhiều thách thức trong quá trình triển khai, nhưng với nhận thức nâng cao, sự hỗ trợ từ chính sách phù hợp, và đồng hành chặt chẽ giữa các tổ chức tư vấn – doanh nghiệp – nhà sản xuất – VietGAP hoàn toàn có thể trở thành phương thức sản xuất chủ đạo trong tương lai.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) luôn sẵn sàng đồng hành cùng tổ chức, doanh nghiệp và người sản xuất trên hành trình tiếp cận và áp dụng VietGAP hiệu quả, chuyên nghiệp và bền vững.

Nếu cần hỗ trợ triển khai, đào tạo hoặc chứng nhận VietGAP, vui lòng liên hệ với GCDRI qua số Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để nhận được tư vấn chi tiết và phù hợp nhất với thực tiễn của bạn.