Xuất khẩu viên nén gỗ: Cơ hội tỷ đô và vai trò của chứng nhận ENplus

Viên nén gỗ – sản phẩm phụ từ chế biến gỗ – đang ngày càng trở thành mặt hàng xuất khẩu chiến lược của Việt Nam với giá trị cao và tiềm năng phát triển bền vững. Trong bối cảnh xu hướng chuyển đổi năng lượng sạch tại các thị trường lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu, việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như chứng nhận ENplus, FSC đang là yếu tố then chốt mở ra cánh cửa xuất khẩu cho ngành viên nén Việt Nam.

Trong bài viết dưới đây, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cung cấp cho bạn đọc một bức tranh toàn cảnh về ngành sản xuất và xuất khẩu viên nén gỗ, những cơ hội và thách thức đang đặt ra, cùng với vai trò thiết yếu của hệ thống chứng nhận quốc tế trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Xuất khẩu viên nén gỗ – Tiềm năng tỷ đô từ phụ phẩm chế biến

Hàng năm, Việt Nam xuất khẩu khoảng 3 triệu tấn viên nén gỗ, đạt kim ngạch khoảng 350 – 700 triệu USD, chủ yếu sang hai thị trường lớn là Hàn Quốc và Nhật Bản. Đây là kết quả đáng kể nhờ tận dụng hiệu quả các phế phụ phẩm như mùn cưa, dăm bào, cành cây nhỏ từ ngành chế biến gỗ.

Điều đặc biệt là nguồn nguyên liệu đầu vào cho viên nén có sẵn, không cần đầu tư công nghệ phức tạp trong quá trình chế biến, giúp hàng trăm doanh nghiệp có thể tham gia vào chuỗi giá trị này. Trong số hơn 70 doanh nghiệp xuất khẩu mỗi năm, có ít nhất 6 doanh nghiệp đạt sản lượng trên 100.000 tấn/năm, chiếm tới 61% tổng lượng xuất khẩu cả nước.

Từ năm 2024 trở đi, cầu từ thị trường Nhật Bản có thể gấp 3 lần hiện tại. Đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy Việt Nam đang đứng trước cánh cửa bùng nổ của một ngành xuất khẩu mới.

Viên nén gỗ Việt: Lợi thế và cơ hội từ thị trường quốc tế

Các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh cho viên nén gỗ Việt Nam bao gồm:

• Nguồn nguyên liệu ổn định từ phụ phẩm chế biến gỗ, không cạnh tranh trực tiếp với nguyên liệu chính để sản xuất nội thất.
• Chi phí sản xuất thấp do quy trình đơn giản và tận dụng được hệ sinh thái chế biến gỗ sẵn có.
• Vị trí địa lý gần với các thị trường tiêu thụ lớn ở châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản.

Hiện tại, Hàn Quốc và Nhật Bản chiếm đến hơn 90% lượng xuất khẩu viên nén của Việt Nam. Tuy nhiên, châu Âu đang nổi lên là một thị trường tiềm năng khi nguồn cung từ Nga bị gián đoạn vì xung đột địa chính trị.

Theo dự báo, nhu cầu tiêu thụ viên nén gỗ tại EU sẽ tăng 30% – 40% trong vòng 5 năm tới, có thể đạt mức 10 triệu tấn/năm. Đây là cơ hội tuyệt vời để Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu với giá trị cao hơn.

Vai trò cốt lõi của chứng nhận ENplus và các tiêu chuẩn quốc tế

Để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng bền vững toàn cầu, viên nén xuất khẩu phải đáp ứng các yêu cầu khắt khe về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ pháp lý. Trong đó, chứng nhận ENplus trở thành yếu tố bắt buộc đối với nhiều thị trường tiêu thụ cao cấp như EU và Nhật Bản.

Một số chứng nhận quan trọng đối với doanh nghiệp sản xuất viên nén gỗ bao gồm:

• ENplus A1/A2: Chứng nhận chất lượng viên nén gỗ đạt tiêu chuẩn châu Âu.
• ISO 9001: Hệ thống quản lý chất lượng giúp doanh nghiệp kiểm soát nhất quán đầu ra sản phẩm.
• FSC-FM & FSC-CoC: Chứng nhận rừng bền vững và chuỗi hành trình sản phẩm, bảo đảm nguồn nguyên liệu sạch và có truy xuất rõ ràng.
• FSC-CW: Đối với gỗ có rủi ro chưa được kiểm soát hoàn toàn, đảm bảo đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.

Đặc biệt, Nhật Bản có mức giá xuất khẩu cao hơn Hàn Quốc từ 20 – 30 USD/tấn, nhưng lại yêu cầu nghiêm ngặt hơn về tính pháp lý của nguyên liệu và tiêu chuẩn sản phẩm. Chứng nhận đầy đủ sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa giá trị xuất khẩu và giảm rủi ro loại hàng.

Xu hướng tăng giá và biến động thị trường viên nén

Trong năm 2022, giá viên nén xuất khẩu của Việt Nam đã ghi nhận mức tăng mạnh:

• Sang Hàn Quốc: từ 120 lên 150 – 160 USD/tấn (tăng ~19%)
• Sang Nhật Bản: dao động 140 – 145 USD/tấn (tăng ~10%)

Sự tăng giá này đến từ nhiều yếu tố:

• Giá nhiên liệu hóa thạch tăng cao trên thế giới
• Thiếu hụt nguồn cung viên nén từ Nga
• Nhu cầu năng lượng sinh khối tăng do chính sách môi trường tại các nước phát triển

Việc đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường EU, nơi có giá cao hơn nhiều, sẽ giúp viên nén gỗ Việt Nam tiến tới trở thành một mặt hàng nông – lâm sản có kim ngạch trên 1 tỷ USD/năm.

Thách thức đối với doanh nghiệp và khuyến nghị chiến lược phát triển bền vững

Dù tiềm năng lớn, ngành viên nén gỗ vẫn đang đối mặt với những rào cản cần được giải quyết toàn diện:

• Thiếu liên kết vùng nguyên liệu: Doanh nghiệp phải mua nguyên liệu từ nhiều nguồn nhỏ lẻ, tốn chi phí vận chuyển và kiểm soát chất lượng.
• Chưa có chiến lược chung toàn ngành: Việc các doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh và thiếu tiếng nói thống nhất đang kìm hãm sự phát triển bền vững.
• Nguy cơ chịu thuế xuất khẩu: Nếu chính sách thuế 5 – 10% đối với viên nén được áp dụng, sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh quốc tế.
• Chưa tận dụng hết các chứng nhận quốc tế: Nhiều cơ sở vẫn sử dụng nguyên liệu tạp, chưa đạt chuẩn FSC dẫn tới bị từ chối đơn hàng từ các thị trường khó tính.

GCDRI đánh giá rằng, việc thành lập các chi hội ngành nghề chuyên biệt, ví dụ Chi hội Viên nén gỗ trong Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam là bước đi cần thiết. Bên cạnh đó, liên kết giữa doanh nghiệp và hộ trồng rừng để phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn FSC sẽ là giải pháp lâu dài mang lại lợi ích bền vững cho cả ngành.

Kết luận: Việt Nam có cơ hội vàng, cần chuẩn hóa để vươn xa

Sản xuất viên nén gỗ đang mở ra cơ hội xuất khẩu hàng tỷ USD cho doanh nghiệp Việt Nam, góp phần nâng cao giá trị chế biến nông – lâm sản. Tuy nhiên, định hướng phát triển trong giai đoạn tới phải đặt trên nền tảng bền vững, tiêu chuẩn hóa và hội nhập quốc tế.

Việc sở hữu chứng nhận ENplus và hệ thống truy xuất nguồn gốc hợp pháp như FSC không chỉ là “tấm hộ chiếu” vào thị trường cao cấp mà còn là cam kết của doanh nghiệp với người tiêu dùng toàn cầu.

Nếu bạn là doanh nghiệp sản xuất viên nén hoặc chuỗi cung ứng nguyên liệu gỗ, đã đến lúc cần lập chiến lược bài bản về chứng nhận, kiểm soát chất lượng và xây dựng liên kết vùng. Hãy để GCDRI đồng hành cùng bạn trong hành trình chinh phục thị trường xuất khẩu bền vững.

—

Liên hệ Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) để được tư vấn hoàn chỉnh thủ tục chứng nhận ENplus, FSC, ISO 9001 và các giải pháp nâng cao năng lực xuất khẩu viên nén gỗ qua:

📞 Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
📩 Email: chungnhantoancau@gmail.com