Hướng dẫn xác định giá trị phế liệu thu hồi nhập kho trong doanh nghiệp

Việc xử lý và hạch toán đúng phế liệu thu hồi nhập kho là một trong các khâu quan trọng trong hệ thống kế toán nội bộ, đặc biệt trong các doanh nghiệp sản xuất. Từ góc độ chuyên môn của Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu – GCDRI, chúng tôi nhận thấy nhiều tổ chức vẫn đang gặp khó khăn trong việc xác định giá trị phế liệu cũng như thực hiện đúng quy trình kế toán và tuân thủ pháp lý. Do đó, GCDRI biên soạn hướng dẫn chi tiết dưới đây nhằm cung cấp cho quý doanh nghiệp cái nhìn bài bản và áp dụng hiệu quả khi xác định giá trị phế liệu thu hồi nhập kho.

Phế liệu thu hồi nhập kho là gì?

Theo Khoản 27 Điều 3 Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, phế liệu được định nghĩa là:

“Phế liệu là vật liệu được thu hồi, phân loại, lựa chọn từ những vật liệu hoặc sản phẩm bị loại ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh hoặc tiêu dùng để sử dụng làm nguyên liệu cho một quá trình sản xuất khác.”

Từ định nghĩa này, phế liệu thu hồi nhập kho có thể hiểu là phần vật liệu bị loại bỏ khỏi quá trình sản xuất nhưng vẫn còn giá trị sử dụng cho các hoạt động sản xuất tiếp theo, do đó được doanh nghiệp thu gom, kiểm kê và nhập lại kho để tiếp tục sử dụng. Trước khi phế liệu được ghi nhận phục vụ sản xuất, doanh nghiệp cần tiến hành hạch toán đúng cách để bảo đảm tính minh bạch về chi phí, giá thành và hồ sơ kế toán theo quy định hiện hành.

Ngoài ra, một tình huống phổ biến khác là trong quá trình thanh lý tài sản cố định, phần vật tư còn khả năng tận dụng lại sẽ được xem xét là phế liệu nhập kho phục vụ cho mục đích sản xuất hoặc kinh doanh.

Các khoản mục kế toán liên quan đến phế liệu thu hồi

Tùy theo nguồn gốc và mục đích sử dụng, phế liệu có thể được phân vào nhiều loại tài khoản kế toán khác nhau. Dưới đây là những tài khoản thường phát sinh trong hoạt động hạch toán liên quan đến phế liệu thu hồi:

Tài khoản 152 – Nguyên liệu, vật liệu

Phế liệu sau khi thu hồi đủ điều kiện sử dụng sẽ được nhập kho và ghi nhận vào tài khoản 152, phản ánh giá trị nguyên vật liệu còn được sử dụng tiếp.

Ví dụ: Phế liệu nhôm từ quá trình đùn ép được thu hồi để tái chế thành hợp kim hoặc linh kiện khác.

Tài khoản 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Tài khoản 154 phản ánh chi phí đã phát sinh trong quá trình sản xuất. Khi phát sinh phế liệu từ quy trình sản xuất, doanh nghiệp cần kết chuyển phế liệu thu hồi để làm rõ giá trị còn lại.

Hạch toán: Có TK 154 khi phế liệu được nhập kho với giá trị khả thu.

Tài khoản 5118 – Doanh thu khác

Trong trường hợp phế liệu được bán cho bên ngoài mà không qua nhập kho, doanh nghiệp sẽ ghi nhận doanh thu từ hoạt động này vào tài khoản 5118 – phản ánh những nguồn thu không phát sinh từ hoạt động kinh doanh chính như doanh thu thanh lý vật tư, bán dụng cụ loại, vật liệu dư thừa.

Tài khoản 632 – Giá vốn hàng bán

Khi phế liệu đã được nhập kho và sau đó xuất bán, giá trị còn lại sẽ được ghi nhận vào tài khoản 632 nhằm phản ánh chi phí vốn tương ứng với doanh thu phát sinh.

Hạch toán chi tiết giúp kiểm soát tốt kết quả hoạt động tài chính trong kỳ kế toán và bảo đảm sự cân đối giữa doanh thu và chi phí.

Phương pháp xác định giá trị phế liệu thu hồi

Việc xác định giá trị phế liệu thu hồi nhập kho nên dựa trên nguyên tắc hợp lý và có thể kiểm chứng được, bao gồm:

• Kết quả đánh giá chất lượng phế liệu từ bộ phận kỹ thuật hoặc sản xuất
• Khảo sát giá phế liệu trên thị trường tại thời điểm nhập kho
• Định mức tính toán chi phí thu hồi và khả năng sử dụng lại
• Ghi nhận theo giá có thể thu hồi thực tế trên thị trường (nếu có)

Căn cứ khoản 5.1, Điều 36, Thông tư 200/2014/TT-BTC, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu (theo giá thu hồi)
• Có TK 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Nếu phế liệu không qua nhập kho mà được bán ngay:

• Nợ TK 111/112/131 (theo giá thanh toán)
• Có TK 3331 – Thuế GTGT phải nộp
• Có TK 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Hướng dẫn hạch toán doanh thu và giá vốn bán phế liệu

Tùy theo cách thức xử lý phế liệu sau thu hồi, kế toán có thể ghi nhận giao dịch như sau:

Trường hợp bán phế liệu đã nhập kho

1. Ghi nhận doanh thu:
   • Nợ TK 131, 111, 112…
   • Có TK 5118 – Doanh thu khác
   • Có TK 3331 – Thuế GTGT phải nộp
2. Ghi nhận giá vốn:
   • Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán
   • Có TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu (phế liệu thu hồi đã nhập kho)

Trường hợp phế liệu bán thẳng không nhập kho

1. Ghi giảm chi phí sản xuất:
   • Nợ TK 111, 112, 131…
   • Có TK 3331 – Thuế GTGT phải nộp
   • Có TK 154 – Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang

Việc hạch toán đúng thời điểm và phù hợp với nghiệp vụ thực tế không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ chi phí mà còn bảo đảm minh bạch trong công tác tài chính nội bộ cũng như thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà nước.

Lưu ý về hồ sơ và chứng từ liên quan

Để việc ghi nhận phế liệu thu hồi được hợp pháp và dễ dàng khi kiểm tra nội bộ, GCDRI khuyến nghị doanh nghiệp cần chuẩn bị các tài liệu sau:

• Phiếu nhập kho phế liệu
• Bảng kê hàng hóa/ nguyên liệu nhập kho
• Biên bản đánh giá chất lượng vật tư thu hồi (nếu có)
• Hóa đơn xuất bán phế liệu (trong trường hợp không nhập kho)
• Bảng tính giá thu hồi phế liệu
• Giấy phép (nếu liên quan đến hoạt động xuất khẩu/nhập khẩu phế liệu)

Kết luận

Việc xác định đúng giá trị phế liệu thu hồi không chỉ phục vụ mục tiêu kế toán mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, giảm lãng phí nguyên liệu và nâng cao hiệu quả sản xuất. GCDRI khuyến nghị các tổ chức cần xây dựng quy trình kiểm kê, đánh giá và hạch toán phế liệu phù hợp với mô hình hoạt động, đồng thời giám sát chặt chẽ các báo cáo tài chính liên quan.

Nếu quý doanh nghiệp cần tư vấn hoạt động hạch toán, kiểm soát chi phí hay xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, hãy liên hệ GCDRI – Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu theo:

📞 Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
📧 Email: chungnhantoancau@gmail.com

Chúng tôi sẽ hỗ trợ nhanh chóng và chuyên sâu nhất để doanh nghiệp bạn hoạt động minh bạch – hiệu quả – đúng chuẩn mực kế toán quốc tế.