Logistics là gì? Toàn cảnh ngành logistics và vai trò chiến lược trong chuỗi cung ứng

Trong thời đại toàn cầu hóa và thương mại điện tử bùng nổ, logistics đã trở thành một trong những ngành cốt lõi, đóng vai trò quyết định hiệu quả vận hành của cả nền kinh tế. Tại Việt Nam, logistics không chỉ là nền tảng cho hoạt động sản xuất, phân phối mà còn là yếu tố cạnh tranh then chốt cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên số. Chính vì lý do đó, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) mang đến cho bạn một cái nhìn toàn diện và chuyên sâu về lĩnh vực logistics – từ khái niệm, phân loại dịch vụ, đến xu hướng phát triển hiện tại – dưới góc độ của các tiêu chuẩn quốc tế và hệ thống vận hành hiện đại.

Logistics là gì? Khái niệm và vai trò then chốt

Logistics là tiến trình lập kế hoạch, kiểm soát và thực hiện toàn bộ hoạt động vận chuyển và lưu trữ hàng hóa hoặc thông tin liên quan từ điểm xuất phát đến điểm tiêu thụ cuối cùng một cách hiệu quả về mặt thời gian và chi phí.

Ban đầu, thuật ngữ này thuộc lĩnh vực quân sự, phản ánh việc phân phối đạn dược, thiết bị và nhân lực đến tiền tuyến. Tuy nhiên, hiện nay logistics đã đóng vai trò nền tảng trong chuỗi cung ứng thương mại, thương mại điện tử và hoạt động phân phối xuyên biên giới.

Với sự gia tăng của nhu cầu thị trường toàn cầu, logistics hiện đại giúp:

• Tối ưu hóa chi phí vận hành
• Đáp ứng yêu cầu đa dạng từ người tiêu dùng
• Gia tăng lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp

Logistics trong thực tiễn: Từ sách đến sản phẩm toàn cầu

Một ví dụ điển hình cho sự phát triển vượt bậc của logistics có thể kể đến chính là gã khổng lồ Amazon. Từ một hiệu sách trực tuyến nhỏ, Amazon hiện là doanh nghiệp thương mại điện tử hàng đầu nhờ vào hệ thống hậu cần thông minh và tối ưu.

Hệ thống này bao gồm:

• Mạng lưới trung tâm thực hiện đơn hàng trên toàn cầu
• Mô hình phân loại và vận chuyển đặc biệt theo từng địa phương
• Đội xe tải, máy bay riêng và hệ thống giao hàng trong ngày

Những điều này giúp Amazon giao hàng nhanh chóng, chính xác, đồng thời giảm thiểu sai sót nhờ tự động hóa và phân tích dữ liệu lớn trong quản lý chuỗi cung ứng.

Sự khác biệt giữa Logistics và Quản lý Chuỗi cung ứng

Nhiều người thường nhầm lẫn hai khái niệm này nhưng thực chất chúng có phạm vi và chức năng khác nhau:

• Logistics tập trung vào các hoạt động nội bộ trong công ty như: mua nguyên vật liệu, đóng gói, lưu kho, vận chuyển đến khách hàng.

• Trong khi đó, quản lý chuỗi cung ứng (Supply Chain Management) là một bức tranh tổng thể hơn, liên quan đến sự phối hợp giữa nhiều tổ chức – như các nhà cung cấp, đối tác phân phối, dịch vụ hậu cần – để cung ứng hiệu quả đến tay người tiêu dùng.

Nói cách khác, logistics là một phần không thể tách rời trong một hệ thống chuỗi cung ứng hoàn chỉnh.

Các nhóm dịch vụ logistics theo quy định pháp lý

Theo nghị định 163/2017/NĐ-CP của Chính phủ, dịch vụ logistics tại Việt Nam được chia thành 17 nhóm chính, trong đó có thể kể đến:

1. Dịch vụ xếp dỡ, kho bãi container tại cảng biển và sân bay
2. Dịch vụ chuyển phát nhanh và đại lý vận tải
3. Dịch vụ khai báo hải quan, thông quan hàng hóa
4. Dịch vụ quản lý chuỗi kho, phân loại, đóng gói, giao nhận
5. Các hình thức vận tải chuyên biệt, gồm:
   • Đường bộ
   • Đường sắt
   • Đường thủy nội địa
   • Vận chuyển đa phương thức
6. Các dịch vụ giá trị gia tăng như:
   • Lấy mẫu, phân tích hàng hóa
   • Kiểm định kỹ thuật
   • Chuẩn bị hồ sơ, giấy tờ đi kèm hàng hóa
7. Dịch vụ hậu cần để tái chế, hoàn trả, thu hồi

Đây là căn cứ pháp lý quan trọng giúp các doanh nghiệp nhận diện rõ phạm vi hoạt động của mình trong ngành logistics, cũng như đảm bảo tuân thủ chuẩn mực pháp luật.

Phân loại logistics theo chức năng và dòng chảy vật chất

Hoạt động logistics hiện nay được chia thành nhiều loại hình, tương ứng với từng giai đoạn của quá trình sản xuất và tiêu dùng. Cụ thể:

• Logistics đầu vào (Inbound logistics): quản lý nguyên liệu, linh kiện và phụ tùng từ nhà cung cấp đến nhà máy.
• Logistics nội bộ (Production logistics): đảm bảo vật liệu được luân chuyển đúng nơi, đúng lúc trong quy trình sản xuất.
• Logistics đầu ra (Outbound logistics): phục vụ phân phối sản phẩm đến hệ thống đại lý hoặc người tiêu dùng cuối cùng.
• Logistics phục hồi (Reverse logistics): bao gồm thu hồi hàng lỗi, sản phẩm cần bảo hành hoặc tái chế.
• Logistics tái sử dụng giá trị (Green logistics): tập trung vào tính bền vững trong vận hành, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm phát thải carbon.

Việc phân chia rõ chức năng giúp các doanh nghiệp tối ưu vận hành từng khâu, từ đó tăng hiệu suất toàn diện cho toàn bộ chuỗi giá trị.

Tại sao logistics có vai trò chiến lược trong doanh nghiệp?

Logistics không chỉ đảm nhiệm việc “đưa hàng từ điểm A đến điểm B” mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến:

• Thời gian đưa sản phẩm ra thị trường (time-to-market)
• Mức độ hài lòng của khách hàng
• Chi phí vận hành
• Khả năng phản ứng linh hoạt với rủi ro chuỗi cung ứng

Nếu một doanh nghiệp sản xuất tốt nhưng không giao hàng kịp thời và đúng chất lượng, toàn bộ chiến lược kinh doanh sẽ thất bại.

Một hệ thống hậu cần hiệu quả còn giúp:

• Giảm lượng hàng tồn kho, giải phóng dòng tiền
• Phân phối đồng bộ theo kế hoạch khuyến mại
• Ra quyết định nhanh chóng dựa trên dữ liệu real-time

Do vậy, logistics ngày càng trở thành lợi thế cạnh tranh chiến lược trong nhiều ngành nghề từ FMCG, thương mại điện tử đến sản xuất công nghiệp.

Xu hướng logistics hiện đại tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, chúng ta chứng kiến sự “bùng nổ” của các trung tâm logistics trên khắp cả nước. Ba xu hướng chính đang dẫn dắt sự chuyển mình này gồm:

1. 📌 Xây dựng các trung tâm logistics hiện đại, tích hợp đa chức năng

   • Từ các kho quy mô nhỏ, hiện nay logistics Việt Nam đang hướng tới mô hình warehouse park tích hợp gồm lưu trữ – đóng gói – phân phối – xử lý đơn hàng – kết nối vận tải.
   • Những ông lớn như DHL, BW Industrial, Mapletree, FM Logistic đã tiên phong trong xu thế này.

2. 📌 Ứng dụng công nghệ quản lý tiên tiến

   • Triển khai phần mềm quản lý kho (WMS), ERP, quét mã vạch, tự động hóa dây chuyền phân loại.
   • Sử dụng AI và IoT để quản lý nhiệt độ kho, phân bổ hàng hóa theo khu vực tiêu thụ.

3. 📌 Hướng đến logistics xanh và bền vững

   • Tối ưu hành trình vận chuyển để giảm phát thải CO2.
   • Áp dụng các vật liệu xây dựng cách nhiệt, sử dụng điện mặt trời trong trung tâm hậu cần.

Theo JLL Việt Nam, gần 3 tỷ USD đã được đầu tư vào hệ thống logistics và kho vận chỉ trong vòng 2 năm qua. Sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài cho thấy tiềm năng “vàng” của lĩnh vực này tại Việt Nam trong 5-10 năm tới.

Tổng kết: Logistics – Nền tảng vận hành và chìa khóa thành công dài hạn

Nhìn chung, logistics không còn là một hoạt động hỗ trợ phụ trợ, mà đã trở thành trụ cột chính trong chiến lược phát triển doanh nghiệp hiện đại. Từ việc đảm bảo nguồn cung – phân phối – hoàn trả sản phẩm, logistics góp phần duy trì dòng chảy kinh doanh liên tục, giảm thiểu rủi ro và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) khuyến nghị các doanh nghiệp đang hoạt động trong những lĩnh vực sản xuất, thương mại, xuất nhập khẩu cần xây dựng chiến lược logistics thông minh và bền vững, lấy tiêu chuẩn quốc tế làm kim chỉ nam để vận hành hiệu quả chuỗi giá trị toàn diện.

Nếu bạn đang quan tâm đến các tiêu chuẩn quốc tế trong quản lý chuỗi cung ứng, tiêu chuẩn logistics hoặc có nhu cầu đào tạo – chứng nhận hệ thống logistics theo chuẩn ISO 28000, ISO 9001, GSP, GDP,… hãy liên hệ ngay với GCDRI qua Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được tư vấn chuyên sâu từ những chuyên gia hàng đầu.