Chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp: Hướng đến nền nông nghiệp bền vững và hiệu quả

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ từ sản xuất nhỏ lẻ sang hướng chuyên nghiệp, hiệu quả và thân thiện với môi trường, thuật ngữ “chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp” đã trở thành yếu tố then chốt trong chiến lược phát triển. Hiểu đúng và xây dựng hiệu quả chuỗi liên kết này không chỉ giúp gia tăng giá trị sản phẩm mà còn là đòn bẩy quan trọng để nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam.

Với vai trò là tổ chức đi đầu trong lĩnh vực tiêu chuẩn, chứng nhận chất lượng và tư vấn chính sách phát triển bền vững, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) chia sẻ nội dung sau nhằm giúp độc giả nắm vững khái niệm, hình thức, quyền lợi và thực tiễn áp dụng chuỗi liên kết nông nghiệp tại Việt Nam.

Chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp là gì?

Chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp, hay được gọi là chuỗi giá trị nông sản, là phương thức tổ chức sản xuất theo mô hình khép kín, bao gồm đầy đủ các giai đoạn: từ cung ứng đầu vào, sản xuất, thu hoạch, bảo quản, sơ chế, chế biến cho đến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Các giai đoạn này được kết nối chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, chất lượng sản phẩm và thu hút lợi ích hài hòa giữa các bên tham gia.

Cấu trúc cơ bản của một chuỗi giá trị nông nghiệp bao gồm:

• Chuẩn bị sản xuất (chọn giống, kỹ thuật, đất đai, vật tư nông nghiệp, đào tạo kỹ năng).

• Hoạt động sản xuất (canh tác, chăn nuôi, quản lý dịch bệnh, chăm sóc sinh trưởng).

• Giai đoạn sau sản xuất (thu hoạch, sơ chế, bảo quản đúng tiêu chuẩn).

• Hoạt động thương mại (kết nối thị trường, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu).

Song song với đó, hệ thống dịch vụ hậu cần như quy hoạch vùng sản xuất, phát triển cơ sở hạ tầng, cung cấp thông tin thị trường, bảo trì thiết bị… đóng vai trò hỗ trợ quan trọng đảm bảo chuỗi liên kết vận hành trơn tru, hiệu quả.

Các hình thức liên kết phổ biến trong sản xuất và tiêu thụ nông sản

Theo quy định tại Điều 4 Nghị định 98/2018/NĐ-CP, liên kết trong sản xuất nông nghiệp không đơn thuần là hoạt động thương mại ngắn hạn mà được xây dựng theo nhiều hình thức cụ thể, thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa các tác nhân trong chuỗi.

Một số hình thức liên kết thông dụng bao gồm:

• Liên kết toàn diện từ khâu đầu vào (vật tư, giống, kỹ thuật) đến tổ chức sản xuất, thu hoạch, sơ chế, chế biến và tiêu thụ nông sản.

• Liên kết tập trung vào cung ứng vật tư, dịch vụ đầu vào gắn với đầu ra sản phẩm.

• Liên kết giữa các tổ chức sản xuất với doanh nghiệp tiêu thụ để đảm bảo đầu ra ổn định.

• Liên kết sơ chế hoặc chế biến chuyên sâu gắn với tiêu thụ, nhằm tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm.

• Liên kết theo từng công đoạn cụ thể, tùy theo năng lực và nhu cầu hợp tác giữa các bên.

Mỗi hình thức đều phù hợp với các điều kiện cụ thể của vùng sinh thái, loại cây trồng, vật nuôi hoặc mục tiêu chiến lược của tổ chức, doanh nghiệp liên quan.

Dự án liên kết nông nghiệp cần đáp ứng điều kiện nào?

Theo khoản 5 Điều 6 Nghị định 98/2018/NĐ-CP, một dự án liên kết nông nghiệp không chỉ dừng lại ở các thỏa thuận hợp tác thông thường mà cần đảm bảo có ít nhất một trong các nội dung sau:

• Thiết kế, cải tạo đồng ruộng, đầu tư xây dựng hoặc mở rộng vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung.

• Phát triển hệ thống hạ tầng phục vụ sản xuất như: nhà sơ chế, kho bảo quản, hệ thống tưới tiêu, đường vận chuyển, trung tâm giống…

• Góp vốn thông qua tài sản, quyền sử dụng đất, công nghệ, hoặc quy trình sản xuất hiện đại.

Đây là những yếu tố giúp đảm bảo tính ổn định lâu dài, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của chuỗi giá trị nông nghiệp. Đồng thời, qua đó giúp các bên liên kết tiếp cận chính sách hỗ trợ, ưu đãi từ Nhà nước dễ dàng hơn.

Quyền lợi của các bên tham gia liên kết trong chuỗi nông nghiệp

Việc tham gia vào mô hình liên kết không chỉ góp phần nâng cao năng suất và chất lượng mà còn mang lại nhiều lợi ích được pháp luật bảo vệ.

Dựa vào Điều 13 Nghị định 98/2018/NĐ-CP, các quyền cơ bản của bên liên kết bao gồm:

• Tự do lựa chọn ngành nghề và lĩnh vực sản xuất nông nghiệp hợp pháp để liên kết hợp tác.

• Hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, bao gồm: tín dụng ưu đãi, đào tạo kỹ thuật, xúc tiến thương mại, chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng.

• Được sử dụng tài sản đã đầu tư để thế chấp vay vốn tại các tổ chức tín dụng.

• Được cung cấp thông tin minh bạch về chính sách khuyến khích liên kết, giá cả thị trường, kỹ thuật tiên tiến…

• Tự lựa chọn phương án giải quyết tranh chấp phát sinh theo quy định pháp luật (trọng tài, tòa án…).

• Được Nhà nước bảo đảm về quyền sở hữu tài sản hoặc công trình hạ tầng đã tham gia vào liên kết.

• Các quyền khác theo khung pháp lý hiện hành.

Sự đảm bảo này góp phần giảm thiểu rủi ro pháp lý, tạo niềm tin và động lực để nhà đầu tư, hộ nông dân, HTX và doanh nghiệp tích cực tham gia các mô hình liên kết.

Một số dự án tiêu biểu về chuỗi liên kết nông nghiệp tiêu chuẩn quốc tế

GCDRI ghi nhận nhiều mô hình thành công trong việc xây dựng chuỗi liên kết nông nghiệp chất lượng cao tại địa phương, không chỉ góp phần bình ổn thu nhập người dân mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường xuất khẩu.

Các dự án đáng chú ý có thể kể đến:

• Kế hoạch phát triển chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trứng gà tại tỉnh Vĩnh Phúc, gắn với tiêu chuẩn an toàn và quy trình kiểm soát chất lượng.

• Dự án liên kết sản xuất rau quả an toàn theo mô hình chuẩn VietGAP tại khu vực phía Bắc, giúp truy xuất nguồn gốc, bảo đảm vệ sinh thực phẩm.

• Chuỗi liên kết nuôi trồng, sản xuất và tiêu thụ nấm dược liệu: nấm bào ngư, linh chi, đông trùng hạ thảo – phát huy thế mạnh vùng miền và tiềm năng xuất khẩu.

• Liên kết chăn nuôi lợn thịt sinh học an toàn, đáp ứng yêu cầu về môi trường và khả năng cạnh tranh cao trên thị trường thực phẩm.

Các mô hình trên là minh chứng rõ ràng cho vai trò quan trọng của liên kết chuỗi giá trị trong nâng cao giá trị, chất lượng và uy tín nông sản Việt Nam.

Kết luận

Xây dựng và phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất nông nghiệp không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là chiến lược bền vững giúp Việt Nam hội nhập thị trường toàn cầu. Thông qua việc kết nối các tác nhân từ sản xuất đến thị trường, chuỗi liên kết tạo nên nền tảng vững chắc để nâng cao giá trị sản phẩm, giảm thiểu rủi ro tài chính và bảo vệ quyền lợi của người nông dân lẫn doanh nghiệp.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) cam kết đồng hành cùng các tổ chức nông nghiệp trong việc tư vấn xây dựng chuỗi liên kết tiêu chuẩn quốc tế, hỗ trợ đánh giá chứng nhận và nâng cấp hệ thống quản lý chất lượng nông sản.

Để biết thêm thông tin chi tiết hoặc đăng ký tư vấn, vui lòng liên hệ Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com.