Nghị định 45/2022/NĐ-CP: Cập nhật toàn diện về xử phạt vi phạm môi trường tại Việt Nam

Kể từ ngày 25/8/2022, Nghị định 45/2022/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, đánh dấu một bước tiến mạnh mẽ trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Tài liệu pháp lý này là cơ sở quy định rõ ràng các hành vi vi phạm hành chính về môi trường, các mức xử phạt tương ứng cũng như biện pháp khắc phục hậu quả bắt buộc. Trong khuôn khổ bài viết này, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết những điểm quan trọng nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng và doanh nghiệp.

Bài viết được GCDRI chia sẻ nhằm giúp các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân hiểu rõ phạm vi áp dụng, các mức phạt, cũng như hệ thống biện pháp xử lý dân sự và kỹ thuật liên quan tới hoạt động môi trường, từ đó tạo nền tảng tốt cho công tác kiểm soát rủi ro và phát triển bền vững.

Đối tượng bị điều chỉnh bởi Nghị định 45/2022/NĐ-CP

Theo quy định, Nghị định 45/2022/NĐ-CP được áp dụng cho các đối tượng sau:

1. Cá nhân và tổ chức trong và ngoài nước

Nghị định điều chỉnh các cá nhân hoặc tổ chức vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên lãnh thổ Việt Nam, bao gồm:

• Thực hiện hành vi vi phạm trên đất liền, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế, đảo, vùng biển có chủ quyền.
• Vi phạm trong quá trình hoạt động trên tàu bay, tàu biển mang quốc tịch Việt Nam.
• Kể cả trường hợp những hoạt động này chưa phải chịu điều chỉnh trực tiếp bởi văn bản pháp luật quốc tế.

2. Hộ gia đình, hộ kinh doanh và cộng đồng dân cư

Các thành phần nêu trên khi thực hiện hành vi gây tác động tiêu cực đến môi trường sẽ bị xử lý tương tự cá nhân vi phạm theo quy định hiện hành.

3. Tổ chức trong nước và quốc tế

Bao gồm:

• Doanh nghiệp các loại hình (tư nhân, cổ phần, trách nhiệm hữu hạn, hợp danh),
• Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, tập đoàn đầu tư,
• Các tổ chức phi chính phủ, tổ chức chính trị – xã hội – nghề nghiệp.

Ngoài ra, các văn phòng đại diện, chi nhánh, nhà đầu tư nước ngoài hoạt động tại Việt Nam cũng hoàn toàn thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định 45.

4. Cơ quan và cán bộ có chức năng thực thi

Bao gồm người có thẩm quyền lập biên bản, xử phạt, cũng như tổ chức liên quan đến công tác thanh tra, kiểm tra, và quản lý môi trường.

Hình thức và mức xử phạt hành vi vi phạm môi trường

1. Hình thức xử phạt chính

Nghị định quy định các hình thức xử phạt chính gồm:

• Cảnh cáo: áp dụng với hành vi vi phạm nhẹ, ít nghiêm trọng.
• Phạt tiền: Mức xử phạt có thể lên đến:
  • Tối đa 1.000.000.000 đồng đối với cá nhân,
  • Tối đa 2.000.000.000 đồng đối với tổ chức.

Mức tiền phạt được cân nhắc dựa trên mức độ vi phạm, hậu quả môi trường để lại và tác động đến cộng đồng.

2. Hình thức xử phạt bổ sung

Một số biện pháp có thể được áp dụng kèm theo hoặc độc lập:

• Tước giấy phép (có thời hạn): Giấy phép môi trường, giấy phép tiếp cận nguồn gen, giấy chứng nhận đủ điều kiện về dịch vụ môi trường,…
• Tịch thu phương tiện/tài sản vi phạm, tang vật ảnh hưởng đến môi trường.
• Đình chỉ hoạt động có thời hạn đối với cơ sở vi phạm.

Đây là các biện pháp mang tính răn đe, giúp ngăn chặn hành vi tiếp tục vi phạm.

3. Biện pháp khắc phục hậu quả

Ngoài xử phạt hành chính, các cá nhân hoặc tổ chức vi phạm còn buộc phải thực hiện những hành động nhằm:

• Khôi phục hiện trạng môi trường ban đầu
• Di dời công trình, cơ sở đến vị trí hợp quy hoạch
• Phá dỡ các công trình sai phạm, không đảm bảo yêu cầu môi trường
• Thu gom, xử lý, tiêu hủy chất thải, loài ngoại lai gây hại hoặc vật liệu ô nhiễm
• Nộp lại khoản lợi bất hợp pháp hoặc hoàn trả chi phí khắc phục do vi phạm gây ra

Các biện pháp này đảm bảo tính bền vững trong việc phục hồi môi trường và phòng ngừa tái phạm.

Các hành vi vi phạm và hình thức xử phạt tương ứng

Dưới đây là một số nhóm hành vi điển hình được Nghị định 45/2022/NĐ-CP phân loại cụ thể:

• Vi phạm trong việc đăng ký môi trường, lập báo cáo đánh giá tác động môi trường
• Không thực hiện đúng quy định về giấy phép môi trường hoặc điều kiện hành nghề
• Xả nước thải, khí thải vượt quy chuẩn hoặc chứa yếu tố gây nguy hại
• Tiếng ồn, độ rung vượt chuẩn kỹ thuật
• Nguồn thải rắn, chất thải sinh hoạt hoặc nguy hại không qua xử lý
• Vi phạm trong hoạt động quan trắc, giám sát môi trường
• Vận chuyển, nhập khẩu chất thải, phế liệu, vật liệu không rõ nguồn gốc
• Không thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý chất thải sau sử dụng
• Vi phạm trong hoạt động liên quan đến biến đổi gen, sinh vật biến đổi gen
• Gây ô nhiễm đất, nước hay môi trường không khí kéo dài

Đặc biệt, một số hành vi vi phạm nghiêm trọng có thể dẫn tới áp dụng nhiều hình thức xử phạt đồng thời, bao gồm cả các biện pháp phục hồi dài hạn và truy thu thiệt hại tài chính.

Một số điểm mới cần lưu ý

• Khuyến khích doanh nghiệp chủ động giám sát khí thải/tiếng ồn/nước thải tự động, liên tục.
• Tăng cường áp dụng công nghệ thông tin, phần mềm quản lý môi trường.
• Cơ chế xử lý linh hoạt hơn đối với nguồn gen và biến đổi gen – phù hợp cam kết quốc tế trong lĩnh vực đa dạng sinh học.
• Doanh nghiệp có thể bị xem xét rút phép hoàn toàn nếu vi phạm nhiều lần hoặc gây hậu quả nặng nề.

Kết luận và khuyến nghị từ GCDRI

Việc ban hành Nghị định 45/2022/NĐ-CP không những tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật mà còn phản ánh rõ quyết tâm của Nhà nước trong giữ gìn hệ sinh thái và môi trường sống, đảm bảo phát triển kinh tế gắn liền trách nhiệm bền vững.

GCDRI khuyến nghị các tổ chức nên:

• Rà soát toàn bộ hoạt động môi trường đang thực hiện
• Hoàn thiện hệ thống giấy tờ pháp lý liên quan đến môi trường
• Thường xuyên cập nhật các tiêu chuẩn quốc tế liên quan như ISO 14001 (Hệ thống quản lý môi trường), ISO 14064 (Giảm phát thải khí nhà kính) nhằm đảm bảo sự tương thích với các quy định trong nước và quốc tế.

Nếu doanh nghiệp hoặc cá nhân cần hỗ trợ xây dựng hệ thống kiểm soát môi trường, đánh giá rủi ro hoặc tư vấn pháp lý liên quan tới Nghị định 45/2022/NĐ-CP, vui lòng liên hệ Viện GCDRI để được tư vấn chuyên sâu qua:

Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Chúng tôi sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ bạn xây dựng một tương lai phát triển gắn với môi trường bền vững.