Thịt Halal: Quy Trình, Tranh Cãi và Bối Cảnh Toàn Cầu

Thịt Halal từ lâu đã trở thành một chủ đề gây tranh luận rộng rãi giữa các niềm tin tôn giáo, quyền lợi động vật và tiêu chuẩn đạo đức trong ngành công nghiệp thực phẩm. Việc giết mổ theo nghi thức Hồi giáo không chỉ là một quy định tôn giáo, mà còn mang hàm ý văn hóa, đạo đức và cả giá trị kinh tế to lớn. Trong bài viết này, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cùng bạn tìm hiểu toàn cảnh về khái niệm halal, phương pháp chế biến thịt halal, các tranh luận xoay quanh đạo đức tôn giáo – quyền động vật, cũng như thực trạng áp dụng halal tại Việt Nam và trên thế giới.

Với vai trò là tổ chức uy tín trong nghiên cứu và phổ biến tiêu chuẩn quốc tế tại Việt Nam, GCDRI chia sẻ chủ đề này nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về thịt halal không chỉ dưới góc nhìn tôn giáo, mà còn từ khía cạnh pháp lý, thị trường lẫn xã hội.

Halal là gì? Khái niệm và ý nghĩa tôn giáo

Đối với người Hồi giáo, “halal” không chỉ đơn giản là “được phép” trong ăn uống, mà là một nguyên tắc sống xuyên suốt mọi mặt đời sống – từ thực phẩm, thời trang, đến tài chính. Trong hệ quy chiếu này, từ trái nghĩa với halal là “haram”, nghĩa là “bị cấm”. Vì vậy, halal không chỉ đề cập đến thịt động vật được chế biến theo nghi lễ, mà còn bao gồm phương pháp sản xuất, chế biến và nguồn gốc nguyên liệu.

Theo quan điểm Hồi giáo, các loại động vật như lợn, thú ăn thịt, gia cầm săn mồi và các loài bò sát bị xếp vào nhóm haram. Ngoài ra, máu động vật và những con vật không được giết mổ đúng nghi lễ cũng bị xem là không hợp pháp để tiêu thụ.

Quy trình giết mổ halal theo giáo lý Hồi giáo

Việc giết mổ halal (zabiha) yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt một quy trình mang tính linh thiêng, nhân đạo và sạch sẽ. Trước khi hành động giết mổ, người thực hiện phải xưng tụng danh Thượng đế bằng câu nói “Bismillahi-Allahu Akbar” (Nhân danh Allah Vĩ đại nhất). Đây là điều kiện bắt buộc để nghi lễ halal được công nhận hợp lệ.

Tiếp theo, động vật được giết bằng cách dùng một lưỡi dao sắc bén cắt qua khí quản, thực quản và động mạch cảnh, đảm bảo máu được rút sạch khỏi cơ thể. Điều này không những mang yếu tố tôn giáo, mà còn là biện pháp đảm bảo vệ sinh thực phẩm.

Điểm đặc biệt là mỗi con vật chỉ có thể bị giết trong một lần, và không được để các con vật khác chứng kiến. Ngoài ra, trong suốt cuộc đời của chúng, động vật phải được đối xử tốt, có không gian di chuyển, thức ăn, nước uống đầy đủ và không bị ngược đãi.

Tranh cãi quanh sự đau đớn của động vật

Một trong những vấn đề gây tranh luận nhất hiện nay là liệu cách giết mổ halal có thực sự “nhân đạo” hơn so với các phương pháp gây choáng trước khi giết như ở các lò mổ công nghiệp phương Tây. Phe ủng hộ halal cho rằng hành động cắt đứt khí quản trực tiếp gây choáng ngay lập tức, làm con vật mất ý thức và tử vong nhanh chóng.

Ngược lại, các tổ chức bảo vệ quyền động vật như RSPCA, PETA hoặc các hiệp hội thú y lại lập luận rằng giết mổ mà không gây choáng gây ra “đau đớn không cần thiết” cho con vật. Nhiều nghiên cứu cho thấy con vật vẫn ý thức vài giây đến vài chục giây sau khi bị cắt cổ, gây ra cảm giác đau đớn khó đo lường.

Các nhà khoa học trong lĩnh vực thần kinh động vật vẫn chưa đạt được đồng thuận rằng hình thức nào là “ít đau” hơn. Tuy vậy, nhiều quốc gia đã siết chặt quy định nhằm bảo đảm quyền lợi động vật, đồng thời vẫn tôn trọng tự do tôn giáo.

So sánh halal và kosher: Giống và khác

Cả người Hồi giáo lẫn người Do Thái chính thống đều có những quy định nghiêm về thực phẩm. Tuy nhiên, quy trình giết mổ kosher (Shechita) của người Do Thái có một số khác biệt, trong đó nổi bật là không chấp nhận bất kỳ hình thức gây choáng nào trước khi giết mổ.

Dao mổ (chalaf) trong nghi thức Shechita phải cực kỳ sắc bén và có chiều dài gấp đôi so với cổ động vật, được sử dụng bởi người được đào tạo trong ít nhất bảy năm. Mục đích là đảm bảo đứt cổ tức thì, hạn chế đau đớn và không làm rách mô thịt.

Điểm chung của cả hai phương pháp halal và kosher là sự thiêng liêng – mỗi hành động giết mổ đều gắn với đức tin và sự thành kính tuyệt đối.

Thực trạng pháp lý về halal tại châu Âu và tác động toàn cầu

Tại Liên minh châu Âu, luật pháp yêu cầu động vật phải được gây choáng trước khi giết mổ. Tuy nhiên, các quốc gia trong khối được phép miễn trừ vì lý do tôn giáo. Anh Quốc là một ví dụ điển hình khi vẫn cho phép mổ halal và kosher không gây choáng.

Ngược lại, các nước như Thụy Điển, Thụy Sĩ, Iceland, Na Uy và gần đây là Bỉ đã có những động thái cấm hình thức giết mổ tôn giáo không gây choáng. Những quy định này gây phản ứng mạnh mẽ từ cộng đồng Hồi giáo và Do Thái với lý do là vi phạm quyền tín ngưỡng và đời sống văn hóa.

Lệnh cấm tại vùng Flanders và Wallonia của Bỉ đã biến Brussels trở thành nơi duy nhất tại quốc gia này còn có thể mua thịt halal hay kosher – ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt của khoảng 500.000 người Hồi giáo và 30.000 người Do Thái.

Thịt halal trong trường học: Xung đột niềm tin và quyền lợi

Một ví dụ điển hình cho sự xung đột giữa quyền tôn giáo và chính sách công cộng là tại Lancashire (Anh), nơi hội đồng địa phương quyết định cấm sử dụng thịt halal chưa được làm chín trong bữa ăn học đường.

Quyết định dù được biện minh là vì quyền lợi động vật, nhưng đã vấp phải sự phản đối từ cộng đồng Hồi giáo địa phương. Nhiều học sinh Hồi giáo phải từ chối bữa ăn trường học, ảnh hưởng đến chính sách dinh dưỡng toàn diện cho học sinh. Cuộc tranh luận trở nên căng thẳng với cáo buộc “bài Hồi giáo” từ các tổ chức tôn giáo.

Giá trị kinh tế lớn của ngành thịt Halal

Theo Eblex – tổ chức giám sát công nghiệp tại Anh, ngành thịt halal tại quốc gia này đạt giá trị khoảng 2,6 tỷ bảng Anh mỗi năm. Điều đáng chú ý là mặc dù người Hồi giáo chỉ chiếm 3% dân số Anh, nhưng họ tiêu thụ đến 20% lượng thịt cừu và một phần lớn thịt bò – chủ yếu là thịt halal.

Trên toàn cầu, thị trường thực phẩm và đồ uống được chứng nhận halal ước tính lên tới 415 tỷ USD mỗi năm. Trong đó, điều đáng chú ý là 8/10 nhà xuất khẩu thịt halal lớn nhất thế giới lại không phải là quốc gia Hồi giáo – dẫn đầu là Brazil, Australia và Ấn Độ.

Điều này cho thấy halal không chỉ là giá trị đức tin, mà còn là cơ hội thương mại toàn cầu nếu biết khai thác đúng chuẩn.

Thực trạng tại Việt Nam và cơ hội cho doanh nghiệp

Tại Việt Nam, nhu cầu nhập khẩu và tiêu thụ thực phẩm halal đang ngày càng tăng cao, đặc biệt trong bối cảnh khối ASEAN có nhiều quốc gia Hồi giáo như Malaysia, Indonesia là những đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, nhận thức về tiêu chuẩn halal tại thị trường trong nước hiện vẫn rất hạn chế.

Việc đạt chứng nhận halal không chỉ mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường Hồi giáo toàn cầu với hàng triệu người tiêu dùng, mà còn là lợi thế cạnh tranh trong ngành thực phẩm, nhà hàng, khách sạn, xuất khẩu nông – thủy sản. GCDRI nhận thấy đây là một xu hướng tất yếu và đầy triển vọng mà doanh nghiệp Việt cần khai thác bài bản, chuyên nghiệp để không bị bỏ lại phía sau.

Với tiềm năng thị trường khổng lồ và những chuẩn mực rõ ràng, việc áp dụng và chứng nhận halal cần được tiến hành một cách bài bản, khoa học và minh bạch – đặc biệt trong bối cảnh tiêu chuẩn toàn cầu ngày càng khắt khe.

Kết luận

Thịt halal không đơn thuần là thực phẩm – nó là biểu tượng về văn hóa, đức tin, đạo đức và thị trường. Giữa những tranh cãi và quy định pháp lý ngày càng khắt khe trên thế giới, việc hiểu đúng, hành xử đúng và phát triển đúng với tiêu chuẩn halal sẽ là chìa khóa vàng cho các doanh nghiệp xuất khẩu, các nhà cung cấp dịch vụ ăn uống và cả các nhà quản lý chính sách công tại Việt Nam.

Bạn là doanh nghiệp muốn tiếp cận thị trường thực phẩm Hồi giáo ngày càng tăng trưởng? Bạn cần hiểu đúng và áp dụng quy trình chứng nhận halal theo chuẩn quốc tế? Hãy liên hệ với Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) để được tư vấn chuyên sâu và hỗ trợ toàn diện:

Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Chúng tôi đồng hành cùng doanh nghiệp Việt trên chặng đường hội nhập tiêu chuẩn toàn cầu!