Kiểm kê khí thải: Nền tảng quan trọng trong kiểm soát ô nhiễm không khí

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày một gia tăng, việc đánh giá và kiểm soát lượng khí thải đang trở thành nhiệm vụ mang tính sống còn đối với các đô thị và ngành công nghiệp. Với vai trò là một tổ chức hàng đầu trong tư vấn và đào tạo về tiêu chuẩn quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) chia sẻ bài viết chuyên sâu về chủ đề kiểm kê khí thải – công cụ then chốt giúp chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức hiểu rõ thực trạng phát thải và triển khai hiệu quả các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Mời bạn cùng GCDRI tìm hiểu chi tiết về quy trình, mục đích, nghĩa vụ và tầm quan trọng của kiểm kê phát thải khí nhà kính – nền tảng của mọi chiến lược môi trường bền vững.

Kiểm kê khí thải là gì?

Kiểm kê khí thải là quá trình định lượng tổng lượng khí gây ô nhiễm không khí được phát ra trong một khoảng thời gian và phạm vi địa lý nhất định. Đây là hoạt động cơ bản giúp xác định, phân loại và đánh giá các nguồn phát thải, bao gồm:

• Các nguồn di động: phương tiện giao thông như ô tô, tàu hỏa.
• Nguồn cố định: bao gồm nhà máy, lò đốt công nghiệp.
• Nguồn phân tán: hệ thống sưởi dân dụng, đốt nông nghiệp.
• Nguồn tự nhiên: như cháy rừng, thảm thực vật phân hủy.

Trong kiểm kê khí nhà kính (GHG Inventory), các thành phố và khu đô thị sẽ tiến hành lập danh mục chi tiết các nguồn phát thải CO2, CH4, N2O… nhằm phục vụ theo dõi, đánh giá và thiết lập chính sách giảm phát thải phù hợp.

Dữ liệu được thu thập sẽ bao gồm loại khí thải, nguồn phát sinh, vị trí, khung thời gian và khối lượng thải ra. Ví dụ, lượng điện tiêu thụ tại trung tâm thương mại có thể được chuyển đổi thành lượng CO2 tương đương (CO2e) để tính vào tổng phát thải toàn đô thị.

Ai phải thực hiện kiểm kê khí thải?

Bất kỳ đơn vị nào có giấy phép phát thải hoặc hoạt động trong lĩnh vực thuộc danh mục kiểm kê bắt buộc đều phải thực hiện báo cáo kiểm kê khí thải hằng năm. Điều này áp dụng cho mọi cơ sở:

• Công nghiệp nặng, sản xuất vật liệu xây dựng, thép, xi măng.
• Nhà máy sản xuất điện, năng lượng.
• Khu chế xuất, khu công nghiệp với tiềm năng phát thải cao.
• Doanh nghiệp sử dụng năng lượng lớn (trên 1.000 TOE/năm).

Hình thức và nội dung báo cáo sẽ tùy thuộc vào quy định pháp luật mỗi địa phương hoặc quốc gia.

Mục đích của kiểm kê khí thải

Kiểm kê phát thải không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc:

• Theo dõi khối lượng chất ô nhiễm và khí nhà kính thực tế phát ra từ từng cơ sở.
• Xác định chính xác loại khí thải (như CO2, CH4, NOx, VOCs) và nguồn phát sinh.
• Tính toán mức phí phát sinh dựa trên lượng khí thải (áp dụng cho các hệ thống quản lý phí phát thải).
• Hỗ trợ lập kế hoạch chiến lược xử lý ô nhiễm, giám sát chất lượng không khí cục bộ và cấp quốc gia.
• Là nền tảng phục vụ quá trình xây dựng hệ thống tín chỉ carbon, định giá phát thải, và hệ thống buôn bán khí CO2.

Dữ liệu kiểm kê chính xác giúp doanh nghiệp tránh bị áp mức phí không phù hợp và thể hiện trách nhiệm trong quản lý môi trường.

Có cần liệt kê tất cả nguồn phát thải trong kiểm kê không?

Câu trả lời là: Có.

Tất cả các nguồn phát thải có thể kiểm soát, bao gồm cả phát thải vô tình (đào thải), đều phải được phản ánh trong báo cáo kiểm kê – ngoại trừ những hoạt động được phân loại là “không đáng kể” theo quy chuẩn kỹ thuật. Điều này được quy định tại các tiêu chuẩn kiểm kê nghiêm ngặt như Quy tắc Tối thiểu 7007.1300 hoặc các yêu cầu nội bộ địa phương.

Việc minh bạch và đầy đủ sẽ giúp hệ thống kiểm kê có độ tin cậy cao và phục vụ hiệu quả cho lập kế hoạch giảm phát thải.

Làm cách nào để lập kiểm kê đầy đủ?

Để kiểm kê chuẩn xác, các cơ sở cần tuân thủ quy trình chuyên nghiệp sau:

1. Xác định rõ mục tiêu: để tuân thủ quy định, phục vụ chiến lược nội bộ hay minh bạch hóa với cộng đồng.
2. Xác định các loại khí cần kiểm kê: GHG (CO2, CH4, N2O), chất ô nhiễm PM10, SO2, VOCs, NOx…
3. Khoanh vùng ranh giới địa lý và kiểm soát hoạt động: khu công nghiệp, toàn bộ nhà máy, hoặc đơn vị sản xuất cụ thể.
4. Xác lập khung thời gian: báo cáo thường là theo chu kỳ hàng năm.
5. Thu thập dữ liệu hoạt động: mức tiêu thụ nhiên liệu, lượng hóa chất dùng, sản lượng sản xuất…
6. Tính toán phát thải: Áp dụng hệ số phát thải chuẩn (Emission Factor) để ước lượng lượng khí được phát ra trên mỗi đơn vị hoạt động.
7. Tổng hợp và kết luận: tính toán tổng phát thải từng loại khí, theo nhóm thiết bị hoặc địa điểm.

Mức độ phức tạp sẽ tăng lên tùy theo số lượng nguồn thải, loại hình thiết bị và sự sẵn có của dữ liệu. Việc sử dụng phần mềm chuyên dụng hoặc mời đơn vị tư vấn chuyên nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo độ chính xác.

Tại sao kiểm kê khí thải có tính chiến lược?

Việc kiểm kê khí nhà kính và khí thải công nghiệp mang lại nhiều lợi ích vượt xa khía cạnh tuân thủ pháp luật, bao gồm:

• Giúp xác định mức độ phát thải từng loại khí từ hoạt động của doanh nghiệp.
• Hiểu rõ ảnh hưởng của mình đến môi trường và vị trí trong tổng thể các nguồn phát thải.
• Là nền tảng để xây dựng kế hoạch giảm phát thải hiệu quả với chi phí tối ưu.
• Thể hiện trách nhiệm xã hội, nâng cao hình ảnh của doanh nghiệp trong mắt nhà đầu tư và cộng đồng.
• Dữ liệu kiểm kê là cơ sở cho việc tham gia các chương trình tín dụng carbon, đầu tư xanh và chuyển đổi số ngành môi trường.

Đặc biệt với các đô thị, kiểm kê phát thải giúp theo dõi hiệu quả các chính sách môi trường và quy hoạch dài hạn về quỹ đất, năng lượng, và sức chứa ô nhiễm không khí.

Danh sách doanh nghiệp phải kiểm kê khí nhà kính tại Hà Nội

Ngày 18/01/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg yêu cầu kiểm kê khí nhà kính và giảm nhẹ phát thải đối với một danh mục cụ thể các cơ sở và ngành nghề tại Hà Nội. Một số nhóm ngành tiêu biểu bao gồm:

• Công nghiệp dệt may, hóa chất, cơ khí, nhựa, giấy, luyện kim…
• Sản xuất điện, thiết bị chiếu sáng và linh kiện điện tử.
• Giao thông vận tải và sản xuất phụ tùng ô tô – xe máy.
• Doanh nghiệp sản xuất công nghiệp với mức tiêu thụ năng lượng vượt 1.000 TOE/năm.

Tổng cộng hơn 60 doanh nghiệp tại Hà Nội thuộc diện bắt buộc thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo yêu cầu pháp lý hiện hành (chi tiết có thể tham khảo tại các văn bản hướng dẫn liên quan).

Kết luận

Kiểm kê khí thải không còn là một yêu cầu tùy chọn, mà đã trở thành một công cụ quản lý môi trường quan trọng và bắt buộc đối với nhiều doanh nghiệp cũng như cơ quan nhà nước.

Việc thiết lập hệ thống kiểm kê bài bản không chỉ giúp đơn vị tuân thủ quy định pháp luật mà còn tạo nền tảng vững chắc để xây dựng chiến lược phát triển bền vững, minh bạch hóa hoạt động sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn kinh tế xanh đang lên ngôi.

Nếu quý doanh nghiệp đang tìm kiếm giải pháp đào tạo, tư vấn xây dựng hệ thống kiểm kê khí thải hoặc cần hỗ trợ lập báo cáo khí nhà kính đạt chuẩn quốc tế, hãy liên hệ với Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) qua:

Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Chúng tôi hân hạnh đồng hành cùng bạn.