Logistics là gì? Toàn cảnh hoạt động logistics và vai trò trong chuỗi cung ứng

Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, logistics đang trở thành trụ cột thiết yếu trong hoạt động kinh doanh của mọi tổ chức. Logistics không chỉ đơn thuần là vận chuyển hàng hóa từ điểm A đến điểm B, mà còn là một hệ thống phức tạp, giúp tối ưu hóa việc lưu trữ, luân chuyển, phân phối và quản lý nguồn lực trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Tại Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI), chúng tôi xác định logistics không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là năng lực chiến lược giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, giảm chi phí và đem lại trải nghiệm vượt trội cho khách hàng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu kỹ hơn về logistics, cấu thành của hoạt động logistics và sự khác biệt giữa logistics và quản lý chuỗi cung ứng.

Logistics là gì?

Khái niệm logistics thường được nhắc đến song song với thuật ngữ quản lý chuỗi cung ứng, nhưng thực tế logistics là một mắt xích chức năng trong hệ sinh thái chuỗi cung ứng.

Logistics đề cập đến toàn bộ quá trình vận chuyển, lưu trữ, kiểm soát hàng hóa và nguyên vật liệu – từ nguồn đầu vào đến sản phẩm hoàn chỉnh tới tay người tiêu dùng.

Trong khi đó, quản lý chuỗi cung ứng là một hệ thống tổng thể, bao gồm tất cả các hoạt động từ việc lên kế hoạch, tìm nguồn cung cấp, sản xuất, logistics, phân phối cho đến quản lý các mối quan hệ với nhà cung cấp và khách hàng cuối cùng.

Nói cách khác, logistics là trung tâm vận hành của chuỗi cung ứng, đảm bảo cho dòng chảy hàng hóa và thông tin được thông suốt, chính xác và hiệu quả.

Vai trò thiết yếu của logistics trong doanh nghiệp

Logistics không chỉ là chức năng vận hành – nó còn là yếu tố chiến lược tạo nên năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Các lợi ích nổi bật bao gồm:

• Tối ưu chi phí vận chuyển và kho bãi
• Cải thiện tốc độ và độ chính xác trong giao hàng
• Nâng cao satisfaction của khách hàng
• Gia tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực
• Tối ưu hóa quản trị hàng tồn kho và chuỗi cung ứng

Hiệu quả logistics đặc biệt quan trọng đối với các ngành có tốc độ biến động cung – cầu cao như bán lẻ, thương mại điện tử, sản xuất nhanh hoặc thực phẩm.

Các thành phần chính trong hoạt động logistics

Logistics sinh tồn

Là tầng cơ bản của mọi hoạt động logistics, tập trung phục vụ nhu cầu thiết yếu trong đời sống tiêu dùng. Logistics sinh tồn chịu trách nhiệm đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Đây là nền tảng cốt lõi cho mọi mô hình phân phối hàng hóa, đặc biệt trong tiêu dùng tác nghiệp (FMCG, bán lẻ thực phẩm…).

Logistics hoạt động

Đây là cấp độ logistics tích hợp với hoạt động sản xuất hoặc vận hành nội bộ, bao gồm các công việc:

• Vận chuyển nguyên vật liệu, linh kiện đầu vào
• Đảm bảo lưu kho đúng chuẩn từ nhà cung cấp đến nhà máy
• Luân chuyển hàng hóa thành phẩm qua các kênh phân phối

Các hoạt động logistics ở cấp độ này gắn liền chặt chẽ với hệ thống vận hành của đối tác/doanh nghiệp kinh doanh.

Logistics hệ thống

Chính là nền tảng vật chất và công nghệ hỗ trợ để một doanh nghiệp thực thi vận hành logistics: kho xưởng, thiết bị chuyển tải, công nghệ thông tin (phần mềm ERP, WMS, TMS), phương tiện vận chuyển, nhân lực chuyên môn cao. Nếu thiếu các hệ thống này, doanh nghiệp không thể duy trì hiệu quả logistics.

Quy trình vận hành logistics

Một quy trình logistics hoàn chỉnh bao gồm các bước chính:

• Khảo sát & dự báo nhu cầu thị trường
• Lập kế hoạch cung ứng
• Phối hợp với bộ phận đặt hàng & sản xuất
• Tổ chức lưu kho nguyên vật liệu và thành phẩm
• Tổ chức vận chuyển – phân phối
• Quản lý đơn hàng, theo dõi tiến độ
• Xử lý hoàn/hủy đơn, đánh giá chất lượng dịch vụ

Ngoài ra, logistics còn tương tác sâu với các quy trình như chọn địa điểm kho/bến bãi, tối ưu packaging, quản trị rủi ro trong vận chuyển hàng hóa, tuân thủ hải quan và các tiêu chuẩn ISO tiên tiến.

Phân biệt logistics và quản lý chuỗi cung ứng

Dù có mối quan hệ mật thiết, logistics và quản lý chuỗi cung ứng (SCM) có sự khác biệt cơ bản:

Nói cách khác, logistics là bộ phận chiến thuật, còn SCM là quản lý cấp chiến lược trong tổ chức.

Các hình thức logistics phổ biến hiện nay

Tùy mức độ phức tạp và nhu cầu vận hành, các doanh nghiệp áp dụng nhiều cấp độ logistics khác nhau:

1. 1PL – Logistics tự cung cấp

Doanh nghiệp tự tổ chức, tự vận hành toàn bộ hệ thống logistics: từ vận chuyển, lưu kho, tàu xe, cơ sở vật chất đến nhân sự. Được sử dụng phổ biến bởi các hãng sở hữu khối lượng vận hành lớn hoặc đặc thù riêng như IKEA, Vinamilk,…

2. 2PL – Logistics bên thứ hai (thuê đơn lẻ)

Doanh nghiệp thuê ngoài một hoặc vài khâu dịch vụ hậu cần, như vận tải hoặc khai thuê hải quan. Đây là mô hình đơn giản, phổ biến khi doanh nghiệp chưa có hệ thống logistics riêng.

3. 3PL – Logistics bên thứ ba

Mô hình doanh nghiệp ủy quyền cho nhà cung cấp dịch vụ logistics bên thứ ba thực hiện phần lớn hoạt động logistics như vận chuyển, lưu kho, khai báo hải quan… Đây là giải pháp giúp doanh nghiệp tập trung vào hoạt động cốt lõi. 3PL phổ biến trong thương mại điện tử, xuất nhập khẩu,…

4. 4PL – Nhà cung cấp logistics tích hợp

Còn gọi là logistics chủ đạo, bên thứ tư này đóng vai trò quản lý toàn hoạt động logistics cho doanh nghiệp. 4PL tích hợp cả 3PL, công nghệ thông tin và tư vấn chiến lược hậu cần, giúp doanh nghiệp thiết kế và quản lý chuỗi cung ứng tối ưu hơn.

5. 5PL – Giải pháp logistics thông minh

Đây là cấp cao nhất hiện tại, 5PL quản lý tổng thể logistics cho nhiều khách hàng cùng lúc, sử dụng nền tảng công nghệ như OMS (Order Management System), WMS (Warehouse Management System), TMS (Transportation Management System).

Phù hợp với mô hình thương mại điện tử quy mô lớn, 5PL là lựa chọn chiến lược giúp doanh nghiệp tăng tốc chuyển đổi số và giảm chi phí vận hành logistic lên tới 20-30%.

Logistics hoạt động thế nào trong thực tế?

Một số tình huống logistics phổ biến giúp hình dung rõ ràng hơn:

• Doanh nghiệp có mô hình “sản xuất theo nhu cầu” sẽ ưu tiên nhập nguyên vật liệu theo đúng lịch sản xuất để giảm hàng tồn kho.
• Cửa hàng bán lẻ thực hiện phân tách hàng nhập khẩu tại trung tâm kho, chia đơn, đóng gói lại rồi luân chuyển đến các chi nhánh.
• Nhà bán lẻ thời trang phân phối hàng tồn sang cửa hàng khác theo nhu cầu thị trường để giảm khuyến mãi và tối ưu lợi nhuận.
• Với kênh bán hàng online, doanh nghiệp cần trung tâm fulfill order chuyên biệt phục vụ Pickup-Packing-Shipping nhanh chóng.
• Trong một số trường hợp, doanh nghiệp cũng chủ động logistics hàng thanh lý hoặc quyên tặng nhằm tối ưu chi phí thuế, tồn kho…

Các yếu tố cần có để chuyên nghiệp trong logistics

Để đảm bảo logistics hiệu quả, doanh nghiệp cần hội tụ ba yếu tố lớn:

1. Cơ sở hạ tầng và công nghệ hiện đại (kho thông minh, IoT, AI trong dự báo đơn hàng…)
2. Hệ thống quy trình chuẩn hóa và tích hợp theo tiêu chuẩn quốc tế (ISO 28000, ISO 9001…)
3. Đội ngũ nhân lực logistics chuyên sâu: có hiểu biết hệ thống, tư duy chiến lược, kỹ năng quản lý tồn kho, thông quan, hợp đồng vận tải và xử lý rủi ro.

Ngoài ra, kỹ năng mềm như thích ứng linh hoạt với thay đổi chuỗi cung ứng, giải quyết vấn đề phát sinh dưới áp lực, thấu hiểu nhu cầu khách hàng cũng là lợi thế không thể thiếu của nhân sự logistics hiện đại.

Kết luận

Logistics không chỉ là “xương sống vận hành” của các doanh nghiệp mà còn là năng lực cạnh tranh chiến lược trong bối cảnh chuyển đổi số và toàn cầu hóa. Việc nắm rõ quy trình logistics, phân biệt rạch ròi các cấp độ dịch vụ hậu cần và thiết lập hệ thống logistics tối ưu đóng vai trò then chốt giúp doanh nghiệp:

• Giảm chi phí
• Tăng hiệu suất chuỗi cung ứng
• Tăng độ hài lòng khách hàng
• Nâng cao năng lực mở rộng thị trường toàn diện

Nếu bạn đang tìm kiếm đối tác tư vấn hoặc triển khai hệ thống tiêu chuẩn logistics, hệ thống quản lý chuỗi cung ứng và đào tạo đội ngũ nhân sự hậu cần chuẩn quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) luôn sẵn sàng song hành cùng bạn.

Liên hệ ngay để được chuyên gia GCDRI tư vấn xây dựng hệ thống logistics hoặc quản lý chuỗi cung ứng chuẩn hóa quốc tế:

• Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
• Email: chungnhantoancau@gmail.com