Những Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Thực Phẩm: Góc Nhìn Chuyên Gia Từ GCDRI

Chất lượng thực phẩm chính là tấm gương phản chiếu năng lực kiểm soát, sản xuất và tuân thủ tiêu chuẩn của cả chuỗi cung ứng trong ngành công nghiệp thực phẩm. Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng và yêu cầu khắt khe từ các hệ thống quản lý chất lượng quốc tế, các doanh nghiệp cần nhận diện rõ các yếu tố tác động đến chất lượng thực phẩm để chủ động cải tiến, bảo đảm an toàn và nâng cao giá trị sản phẩm.

Bài viết dưới đây do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) biên soạn nhằm cung cấp cho quý doanh nghiệp và bạn đọc cái nhìn toàn diện, cập nhật và chuyên sâu về những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm cả ở cấp độ vi mô và vĩ mô.

Nguyên liệu: Gốc rễ hình thành chất lượng sản phẩm

Một sản phẩm chất lượng bắt nguồn từ nguyên liệu đầu vào đạt tiêu chuẩn. Đây được xem là yếu tố nền tảng ảnh hưởng trực tiếp đến màu sắc, mùi vị, giá trị dinh dưỡng và mức độ an toàn vệ sinh của thực phẩm.

Doanh nghiệp cần xây dựng chuỗi cung ứng nguyên liệu tin cậy với các tiêu chí chặt chẽ về nguồn gốc, thời gian thu hoạch, bảo quản, cũng như điều kiện vận chuyển. Chỉ khi chất lượng và số lượng nguyên liệu được đảm bảo ổn định, quy trình sản xuất mới có thể kiểm soát chính xác để cho ra sản phẩm đồng nhất và đáp ứng đúng yêu cầu của khách hàng.

Công nghệ và thiết bị: Yếu tố của sự hiện đại và hiệu quả

Sự tiến bộ không ngừng trong kỹ thuật chế biến và thiết bị sản xuất đã tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng đối với ngành thực phẩm.

• Ứng dụng công nghệ mới, hiện đại như xử lý nhiệt tiên tiến, công nghệ lạnh sâu, công nghệ sấy khô chân không hay công nghệ đóng gói MAP (Modified Atmosphere Packaging) không chỉ giúp gia tăng chất lượng sản phẩm mà còn nâng cao thời hạn sử dụng, giữ được vị ngon, màu sắc và giá trị dinh dưỡng.
• Bên cạnh công nghệ, sự đầu tư vào máy móc, dây chuyền tự động hóa hiện đại giúp giảm thiểu rủi ro sai sót của con người, gia tăng hiệu suất sản xuất và chủ động kiểm soát chất lượng ở từng khâu.

Ngược lại, việc sử dụng thiết bị lạc hậu, không đồng bộ dễ dẫn đến chất lượng sản phẩm kém ổn định, gia tăng chi phí kiểm tra và nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm.

Quản lý quy trình sản xuất: Hệ thống là chìa khóa của nhất quán

Một quy trình tổ chức và kiểm soát sản xuất rõ ràng, khoa học là yếu tố quan trọng để duy trì chất lượng ổn định, giảm thiểu lãng phí và phát hiện sớm các sai sót trong quá trình vận hành.

Doanh nghiệp cần triển khai các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như ISO 22000, HACCP, BRC, FSSC 22000, … để đảm bảo kiểm soát ở mọi công đoạn đầu – giữa – cuối chuỗi giá trị. Sự nhất quán trong khâu kiểm tra nguyên liệu, chế biến, lưu trữ và phân phối là chìa khóa để nâng cấp sản phẩm lên tầm cao mới.

Nguồn nhân lực: Tác nhân quyết định sự bền vững

Nhân sự trong ngành thực phẩm cần được đào tạo bài bản, có ý thức tuân thủ quy trình, hiểu biết công nghệ và tinh thần trách nhiệm cao. Bên cạnh trình độ chuyên môn, khả năng chủ động học hỏi để thích nghi với các thay đổi về công nghệ, quy định là cực kỳ quan trọng.

Thực phẩm chỉ thực sự đạt tiêu chuẩn khi đội ngũ vận hành:

• Hiểu rõ yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm
• Biết cách kiểm soát nhiệt độ, thời gian chế biến
• Tuân thủ nghiêm ngặt quy chuẩn sản xuất

Một hệ thống máy móc hiện đại, nguyên liệu đạt chuẩn nhưng nếu không có nguồn nhân lực chất lượng sẽ khó tạo ra sản phẩm như kỳ vọng.

Kiểm tra và đánh giá chất lượng: “Rào chắn cuối cùng” trước khi ra thị trường

Khâu kiểm tra đóng vai trò then chốt trong việc xác minh tính tuân thủ và chất lượng của thực phẩm trước khi đưa đến tay người tiêu dùng. Đây cũng là bằng chứng để doanh nghiệp duy trì uy tín thương hiệu và tạo lòng tin nơi thị trường.

Các hình thức kiểm tra phổ biến bao gồm:

• Kiểm nghiệm vi sinh, cảm quan, lý hóa tại phòng Lab
• Xem xét hồ sơ truy xuất nguồn gốc
• Giám sát chéo nội bộ và từ bên thứ ba

Thực hành kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt giúp doanh nghiệp nhanh chóng phát hiện sai lệch và điều chỉnh kịp thời, từ đó tối ưu hiệu quả chi phí và giảm rủi ro thu hồi sản phẩm.

Môi trường sản xuất: Nhân tố âm thầm nhưng quan trọng

Nhiệt độ, độ ẩm, điều kiện làm việc và bầu không khí tại khu vực sản xuất có ảnh hưởng không nhỏ đến trạng thái cảm quan, mức độ nhiễm khuẩn và độ bền vững của thiết bị.

Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và các rủi ro sinh học ngày càng gia tăng, doanh nghiệp cần:

• Đảm bảo môi trường sản xuất luôn được kiểm soát lý tưởng
• Áp dụng hệ thống HVAC, xử lý khí, chống vi khuẩn chéo
• Cung cấp trang thiết bị bảo hộ cá nhân cho nhân viên

Quản lý tốt môi trường sản xuất không chỉ bảo vệ sức khỏe người lao động mà còn góp phần duy trì chất lượng sản phẩm ổn định, lâu dài.

Chiều sâu vĩ mô: Những yếu tố từ thị trường và xã hội

Điều kiện kinh tế và nhu cầu thị trường

Chất lượng sản phẩm còn chịu ảnh hưởng bởi khả năng đầu tư, phát triển công nghệ và hạ tầng kỹ thuật của nền kinh tế. Những quốc gia hay khu vực có nền công nghiệp thực phẩm phát triển sẽ dễ dàng tiếp cận thiết bị hiện đại, nguyên liệu tốt và phương thức kiểm soát tiên tiến.

Mặt khác, nhu cầu và kỳ vọng của thị trường tiêu dùng là đòn bẩy điều chỉnh sản xuất theo hướng tối ưu hơn. Người tiêu dùng ngày nay không chỉ đòi hỏi an toàn mà còn yêu cầu đa dạng, dịch vụ tốt và giá trị gia tăng trong sản phẩm.

Tiến bộ khoa học – kỹ thuật

Các sáng kiến trong lĩnh vực công nghệ thực phẩm, phân tích dinh dưỡng, truy xuất nguồn gốc bằng Blockchain, AI trong kiểm soát lỗi,… tạo ra diện mạo hoàn toàn mới cho ngành chế biến thực phẩm.

Doanh nghiệp cần liên tục cập nhật công nghệ, trang bị kiến thức tiên tiến, ứng dụng vào quản lý chất lượng để giữ vững lợi thế cạnh tranh và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

Chính sách và cơ chế quản lý nhà nước

Hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn quốc gia, các quy định về giấy phép sản xuất, chứng nhận an toàn… có ảnh hưởng rõ rệt tới chất lượng sản phẩm cũng như khả năng xuất khẩu.

Một cơ chế quản lý minh bạch, khoa học và khuyến khích đổi mới sẽ tạo điều kiện tối ưu cho doanh nghiệp nâng cao sản phẩm của mình, đồng thời bảo vệ quyền lợi cộng đồng tiêu dùng.

Văn hóa tiêu dùng và đặc điểm xã hội

Yếu tố đặc trưng của từng vùng miền, sắc tộc, tín ngưỡng và văn hóa ảnh hưởng đến thị hiếu, thói quen tiêu dùng và quan niệm về chất lượng. Tại Việt Nam, yếu tố “tươi sống”, “ít phụ gia”, và “sạch – truy xuất được nguồn gốc” là những khía cạnh người tiêu dùng đặc biệt chú trọng.

Doanh nghiệp cần hiểu đúng thị trường mục tiêu, đồng thời đảm bảo rằng sản phẩm của mình đáp ứng được tiêu chí chất lượng cả về kỹ thuật lẫn cảm quan xã hội.

Kết luận

Đảm bảo chất lượng thực phẩm không đơn thuần là bài toán kỹ thuật, mà đòi hỏi một góc nhìn đa chiều, khoa học và có chiến lược quản lý đồng bộ. Từ nguyên liệu, công nghệ, nhân sự nội tại đến môi trường, thị trường và cơ chế quản lý đều là các nhân tố cần được kiểm soát chặt chẽ.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) khuyến nghị các doanh nghiệp xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, không ngừng cập nhật công nghệ mới và nâng cao năng lực nhân sự để tạo ra những sản phẩm thực phẩm đạt chuẩn – vì sức khỏe cộng đồng và vì uy tín doanh nghiệp.

Để được tư vấn và hỗ trợ xây dựng hệ thống quản lý chất lượng thực phẩm, chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm, quý doanh nghiệp vui lòng liên hệ với GCDRI qua Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com.