So sánh hai phương pháp quản lý kho hàng: FIFO và LIFO – Doanh nghiệp nên lựa chọn hướng đi nào?

Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam ngày càng chú trọng đến việc quản lý kho hàng hiệu quả, việc lựa chọn phương pháp nhập – xuất hàng hóa phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chi phí, tối ưu hóa lợi nhuận và đảm bảo chuỗi cung ứng vận hành thông suốt. Hai phương pháp phổ biến nhất hiện nay là FIFO (First In, First Out – nhập trước xuất trước) và LIFO (Last In, First Out – nhập sau xuất trước). Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cùng bạn tìm hiểu kỹ hơn về bản chất, ưu – nhược điểm cũng như thời điểm áp dụng phù hợp của từng phương pháp, từ đó giúp doanh nghiệp đưa ra lựa chọn đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tế.

Phương pháp FIFO – Nhập trước xuất trước

Phương pháp FIFO (First In, First Out) là một chiến lược quản lý kho thông dụng, dựa trên nguyên tắc: hàng hóa được nhập kho trước sẽ được xuất ra trước. Cách làm này đảm bảo rằng các sản phẩm có thời hạn sử dụng ngắn hoặc dễ hư hỏng sẽ được ưu tiên tiêu thụ trước, giảm nguy cơ hàng tồn kho quá hạn hoặc mất giá trị sử dụng.

Theo phương pháp này, các lô hàng đầu tiên được nhập vào kho sẽ là hàng đầu tiên được chuyển đi (đến cửa hàng hoặc đến tay khách hàng). Do đó, hàng tồn kho cuối kỳ thường là những sản phẩm mới nhập gần nhất, phản ánh đúng hơn giá trị thị trường tại thời điểm hiện tại.

Phương pháp FIFO thường được sử dụng để:

• Quản lý các sản phẩm có hạn sử dụng ngắn như thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm,…
• Ngành hàng có tính thay đổi mẫu mã nhanh như thời trang, điện thoại, thiết bị điện tử,…
• Các sản phẩm mất giá nhanh theo thời gian, ví dụ như bản cập nhật phần mềm, sách báo,…

Phương pháp LIFO – Nhập sau xuất trước

Ngược lại với FIFO, phương pháp LIFO (Last In, First Out) ưu tiên xuất những sản phẩm nhập kho sau cùng. Điều này có nghĩa là hàng hóa mới nhất sẽ được tiêu thụ trước, trong khi hàng tồn cũ sẽ được giữ lại lâu hơn trong kho.

Áp dụng LIFO đồng nghĩa rằng giá trị của hàng xuất kho sẽ phản ánh giá trị hàng hóa mới cập nhật gần nhất, giúp doanh nghiệp điều chỉnh chi phí theo biến động thị trường tương đối nhanh chóng.

Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các tình huống:

• Tỷ lệ lạm phát hoặc biến động giá mạnh: Khi giá đầu vào tăng cao, LIFO giúp phản ánh chi phí thực tế gần nhất, làm giảm lợi nhuận kế toán (mặc dù doanh thu vẫn ổn định), từ đó giúp giảm gánh nặng thuế thu nhập doanh nghiệp tạm thời.
• Các ngành hàng không chịu ảnh hưởng bởi hạn sử dụng: Vật liệu xây dựng (cát, đá, ximăng), than đá, phụ tùng cơ khí, thiết bị công nghiệp,…
• Doanh nghiệp có lượng tồn kho lớn, thích kiểm soát chi phí sản phẩm sát giá thực tế.

Do giá vốn hàng bán (COGS) cao hơn, lợi nhuận kế toán theo LIFO thường thấp hơn FIFO trong thời kỳ giá cả leo thang – nhưng đồng thời mang lại ưu thế về mặt thuế ngắn hạn.

Ưu điểm nổi bật của mỗi phương pháp

Lợi ích khi sử dụng phương pháp FIFO

Áp dụng FIFO mang lại nhiều lợi ích cụ thể cho doanh nghiệp như:

• Giảm thiểu tổn thất do hàng hóa lỗi thời, hết hạn sử dụng.
• Giúp quá trình luân chuyển hàng hóa hợp lý và khoa học hơn, đặc biệt trong các ngành có yêu cầu lưu trữ nghiêm ngặt.
• Cung cấp giá trị tồn kho sát với thực tế, từ đó phục vụ hiệu quả cho các báo cáo quản trị, kiểm toán doanh nghiệp và lập kế hoạch tái sản xuất.

Ví dụ: Với sản phẩm như sữa hoặc thực phẩm đóng gói, nếu doanh nghiệp không áp dụng FIFO, khả năng lớn là hàng hóa bị quá hạn sử dụng trước khi đến tay người tiêu dùng – dẫn đến thiệt hại lớn về chi phí và uy tín thương hiệu.

Lợi ích khi sử dụng phương pháp LIFO

Trong bối cảnh nền kinh tế biến động, LIFO mang lại nhiều điểm mạnh đáng chú ý:

• Cập nhật giá thành sản phẩm theo thị trường hiện tại, từ đó ra quyết định kinh doanh chính xác hơn.
• Giảm thiểu dấu hiệu “lợi nhuận giả” trong mùa lạm phát khi hàng tồn kho có giá thấp, giúp các nhà quản trị có bức tranh tài chính thực tế.
• Mang lại lợi ích thuế ngắn hạn rõ rệt trong trường hợp chi phí đầu vào tăng cao.

Ngoài ra, bản chất của LIFO cũng giúp hạn chế một phần rủi ro giảm giá hàng tồn kho do bán hàng với giá trị nhập cũ, không còn phù hợp với thị trường.

Khi nào doanh nghiệp nên chọn FIFO hoặc LIFO?

Việc lựa chọn giữa FIFO và LIFO không hề đơn giản, bởi quyết định này nên được cân nhắc dựa trên các yếu tố như:

• Tính chất hàng hóa: Nếu sản phẩm có giới hạn sử dụng, dễ hư hỏng → chọn FIFO. Ngược lại nếu ít biến chất, có thể lưu kho dài → LIFO là lựa chọn tối ưu.
• Mức độ biến động giá nguyên vật liệu: Nếu đang trong giai đoạn lạm phát cao, giá đầu vào tăng mạnh, LIFO sẽ giúp doanh nghiệp phản ánh đúng giá vốn và có thể tiết kiệm phần nào chi phí thuế.
• Quy mô tồn kho và đặc thù ngành hàng: FIFO phù hợp với bán lẻ, thực phẩm, còn LIFO phát huy hiệu quả trong ngành công nghiệp nặng, xây dựng, cơ khí…

Bảng tóm tắt dưới đây thể hiện cách chọn phương pháp phù hợp:

Kết luận: Doanh nghiệp cần chiến lược rõ ràng khi lựa chọn FIFO hay LIFO

Không có phương pháp quản lý kho nào là tuyệt đối tốt hơn phương pháp còn lại. Thay vào đó, FIFO hay LIFO phù hợp hay không phụ thuộc vào từng vòng đời sản phẩm, ngành nghề, mục tiêu kiểm soát chi phí và các yếu tố thị trường hiện tại.

Với vai trò là tổ chức hàng đầu trong lĩnh vực tiêu chuẩn và tư vấn chiến lược doanh nghiệp, GCDRI khuyến nghị các doanh nghiệp tại Việt Nam cần:

• Đánh giá kỹ đặc tính sản phẩm và xu hướng thị trường trước khi áp dụng một phương pháp xuất – nhập kho cụ thể.
• Xây dựng nguyên tắc nhất quán trong kiểm kê, lập báo cáo tài chính dựa trên phương pháp đã chọn.
• Cập nhật thường xuyên các chuẩn mực kế toán, chính sách thuế mới để đảm bảo tính tuân thủ và tối ưu hóa chi phí vận hành.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang cần tư vấn sâu hơn về phương pháp kiểm soát hàng hóa tồn kho, hoạch định sản xuất hoặc chuẩn bị hồ sơ tài chính rõ ràng phục vụ chứng nhận quốc tế, GCDRI sẵn sàng đồng hành.

Liên hệ với chúng tôi qua Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được tư vấn chi tiết, thiết kế giải pháp phù hợp cho doanh nghiệp của bạn.