Yêu cầu về tính khách quan trong tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017

Trong hệ thống quản lý chất lượng phòng thử nghiệm, việc duy trì sự khách quan là yêu cầu sống còn không chỉ để đảm bảo độ tin cậy của kết quả mà còn là điều kiện bắt buộc khi triển khai tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017. Bài viết sau đây do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) biên soạn, sẽ giúp quý đơn vị hiểu rõ hơn về yêu cầu tính khách quan trong ISO 17025, từ định nghĩa đến các bước kiểm soát rủi ro và duy trì tính độc lập – công tâm trong mọi hoạt động thử nghiệm và hiệu chuẩn.

Việc GCDRI lựa chọn chủ đề này không chỉ xuất phát từ tầm quan trọng chiến lược của tính khách quan trong công tác công nhận năng lực phòng thí nghiệm, mà còn nhằm hỗ trợ các tổ chức tại Việt Nam chuẩn bị đầy đủ và đúng hướng khi xây dựng và vận hành hệ thống ISO/IEC 17025.

Tính khách quan trong ISO/IEC 17025 là gì?

Trong tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017, khái niệm “tính khách quan” được hiểu là biểu hiện của sự công bằng – nghĩa là các kết quả thử nghiệm hoặc hiệu chuẩn phải hoàn toàn không bị chi phối bởi ảnh hưởng chủ quan nào từ con người, điều kiện khách quan hay mối quan hệ lợi ích.

Nói cách khác, một phòng thí nghiệm chỉ được công nhận khi có thể chứng minh rằng mọi phép đo, đánh giá và phân tích đều được thực hiện một cách chính trực, không định kiến, không thiên lệch và hoàn toàn tách biệt khỏi các yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến sự chính xác của kết quả.

Vai trò của tính khách quan trong quá trình công nhận ISO/IEC 17025

Việc đảm bảo tính khách quan là một trong ba nội dung bắt buộc mà tổ chức công nhận sẽ xem xét kỹ lưỡng trong quá trình đánh giá và công nhận phòng thử nghiệm.

Việc không đảm bảo tính khách quan có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như:

• Làm sai lệch kết quả kiểm tra, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định kỹ thuật của khách hàng.
• Phá vỡ sự tin tưởng của khách hàng vào năng lực thử nghiệm của phòng.
• Làm giảm uy tín của tổ chức sở hữu phòng thí nghiệm.
• Trở thành rào cản then chốt trong việc đạt chứng nhận ISO/IEC 17025.

Vì thế, các tổ chức cần xác định và đánh giá rủi ro ảnh hưởng đến tính khách quan ngay từ giai đoạn xây dựng hệ thống, để phòng thí nghiệm có thể vận hành hiệu quả, minh bạch và tuân thủ đúng tiêu chuẩn quốc tế.

Những trường hợp có thể làm tổn hại tính khách quan cần tránh

Tính khách quan có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố trong nội bộ tổ chức, trong đó nổi bật gồm:

• Các mối quan hệ sở hữu, quản trị hoặc ảnh hưởng tài chính giữa phòng thí nghiệm và các đơn vị khách hàng, nhà cung cấp.
• Nhân sự của phòng thử nghiệm đồng thời đảm nhận vai trò thương mại như tiếp thị, giao dịch hợp đồng, mua hàng…
• Việc chia sẻ tài nguyên, thiết bị, không gian hoặc nhân sự với các tổ chức bên ngoài khi không có quy trình kiểm soát độc lập.
• Mối quan hệ cá nhân hoặc nghề nghiệp của nhân sự liên quan đến khách hàng hoặc đối tác cung cấp mẫu thử.

Nếu không kiểm soát, các tình huống trên có thể dẫn đến thiên vị, thỏa hiệp, chịu tác động vô thức hoặc bị chi phối trong kết luận thử nghiệm. Đây chính là lý do mà ISO/IEC 17025 yêu cầu thiết lập chính sách, quy trình và hành động thực tế giúp phòng thử nghiệm chủ động nhận diện và loại trừ các mối đe dọa tiềm ẩn đến tính khách quan.

Quy trình xây dựng và duy trì tính khách quan theo ISO/IEC 17025

Để phòng thử nghiệm duy trì được tính minh bạch cần thiết, tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017 yêu cầu các tổ chức thực hiện theo bốn bước trọng yếu như sau:

Bước 1: Thể hiện cam kết từ lãnh đạo

Ban lãnh đạo cần khẳng định cam kết rõ ràng về tính khách quan thông qua:

• Văn bản hóa cam kết trong chính sách chất lượng hoặc chính sách riêng về tính khách quan.
• Bố trí ngân sách và nhân sự hợp lý để triển khai đào tạo và phổ biến chính sách này đến toàn bộ thành viên.
• Áp dụng nguyên tắc “không can thiệp kỹ thuật” từ các cấp lãnh đạo hoặc bộ phận thương mại vào kết quả thử nghiệm.

Cam kết từ lãnh đạo là nền tảng tạo sự đồng thuận và văn hóa liêm chính trong toàn tổ chức, đặc biệt khi phải đưa ra quyết định trong các tình huống nhạy cảm.

Bước 2: Yêu cầu cam kết cá nhân từ nhân sự

Toàn bộ nhân sự phòng thử nghiệm phải:

• Ký cam kết tuân thủ chính sách khách quan của tổ chức.
• Chủ động báo cáo nếu phát hiện mâu thuẫn lợi ích hoặc nguy cơ ảnh hưởng đến tính khách quan trong công tác liên quan.

Việc thiết lập cam kết cá nhân không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà còn giúp nhân sự nâng cao nhận thức và tự chịu trách nhiệm trong thực hiện công việc độc lập, không thiên vị.

Bước 3: Nhận diện các rủi ro về tính khách quan

Phòng thử nghiệm cần thường xuyên tổ chức rà soát và đánh giá các mối rủi ro đe dọa đến tính khách quan, bao gồm:

• Quan hệ thân thiết với khách hàng, nhà cung cấp, đối tác.
• Áp lực tài chính từ lượng hợp đồng, doanh số hoặc lợi nhuận.
• Những nhiệm vụ trước đây hoặc các mối liên hệ nghề nghiệp ảnh hưởng đến sự công bằng.
• Hành vi thiên vị do quen biết, thành kiến hoặc thiếu tách biệt vai trò trong nội bộ tổ chức.

Cần lập danh sách rõ ràng các tình huống xúc tác có thể phát sinh rủi ro, và đây chính là căn cứ để xây dựng kế hoạch hành động phù hợp.

Bước 4: Đánh giá, xử lý và kiểm soát rủi ro

Sau khi nhận diện được rủi ro, cần thực hiện ngay các hành động kiểm soát, cụ thể như:

• Xác định mức ưu tiên giải quyết dựa trên mức độ ảnh hưởng và khả năng xảy ra.
• Lên danh sách các biện pháp có thể áp dụng như phân tách trách nhiệm, xoay vòng nhân sự, thiết lập quy tắc không can thiệp…
• Lựa chọn phương án tối ưu nhất dựa trên nguồn lực hiện có.
• Phân công trách nhiệm cho bộ phận cụ thể giám sát việc duy trì các biện pháp phòng ngừa hoặc điều chỉnh.

Việc kiểm soát rủi ro không phải chỉ làm một lần mà là hoạt động duy trì liên tục, lồng ghép vào các quy trình đánh giá nội bộ, họp định kỳ và nâng cao năng lực nhân viên.

Kết luận: Hệ thống hóa tính khách quan – chìa khóa để đạt và duy trì ISO 17025

Việc xây dựng năng lực về tính khách quan không chỉ nhằm đạt yêu cầu công nhận theo ISO/IEC 17025:2017 mà còn đóng vai trò sống còn trong việc định vị thương hiệu về mặt năng lực kỹ thuật và đạo đức nghề nghiệp. Chỉ khi tất cả hoạt động thử nghiệm được thực hiện trên nền tảng phi thiên vị, phòng thí nghiệm mới có thể tạo dựng và giữ vững niềm tin từ khách hàng, cơ quan quản lý và thị trường.

Nếu quý tổ chức/doanh nghiệp đang có kế hoạch xây dựng hoặc hoàn thiện hệ thống ISO/IEC 17025 – bao gồm cả chính sách khách quan và kiểm soát xung đột lợi ích – hãy liên hệ với GCDRI để nhận tư vấn chuyên sâu và đồng hành hiệu quả.

Liên hệ ngay với chúng tôi qua Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa) hoặc email: chungnhantoancau@gmail.com để được hỗ trợ bởi đội ngũ tư vấn tiêu chuẩn quốc tế hàng đầu tại Việt Nam.