Thực trạng và định hướng phát triển ngành dịch vụ tại Việt Nam hiện nay

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, ngành dịch vụ tại Việt Nam đang giữ vai trò ngày càng trọng yếu trong tăng trưởng kinh tế và thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Với vai trò là tổ chức nghiên cứu, tư vấn và đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực tiêu chuẩn quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) nhận thấy cần thiết phải cung cấp một cái nhìn toàn diện và chuyên sâu về hiện trạng cũng như triển vọng phát triển của ngành này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò, thách thức, cơ hội và định hướng phát triển ngành dịch vụ trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Vai trò chiến lược của ngành dịch vụ đối với nền kinh tế hiện đại

Ngành dịch vụ từ lâu đã là trụ cột quan trọng trong cơ cấu kinh tế quốc dân. Ở các nước phát triển, khu vực dịch vụ thường chiếm tỷ trọng lớn trong GDP, cung cấp hàng triệu việc làm và đóng góp đáng kể vào thu nhập quốc dân. Ngày nay, xu hướng này đang lan rộng sang các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Ngành dịch vụ đóng vai trò trung gian kết nối, hỗ trợ sản xuất và tiêu dùng, bao gồm các lĩnh vực then chốt như thương mại, tài chính, logistics, du lịch, giáo dục, y tế, và công nghệ thông tin. Ngoài ra, các dịch vụ chất lượng cao còn góp phần quan trọng vào chuỗi giá trị toàn cầu, thúc đẩy xuất khẩu dịch vụ và thu hút đầu tư quốc tế.

Đặc biệt, năng suất lao động trong khu vực dịch vụ liên tục cải thiện, thậm chí vượt qua các khu vực nông nghiệp và công nghiệp truyền thống – một xu hướng cho thấy hiệu quả kinh tế của ngành này đang ngày càng được khẳng định.

Thực trạng phát triển ngành dịch vụ tại Việt Nam

Thành tựu đáng ghi nhận

Theo thống kê chính thức từ Chính phủ, trong giai đoạn 2011–2015, dịch vụ là khu vực có tốc độ tăng trưởng tương đối ổn định, đạt trung bình 6,31%/năm – chỉ đứng sau khu vực công nghiệp. Đến năm 2015, tỷ trọng ngành dịch vụ trong GDP chiếm khoảng 44%, góp phần nâng tổng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ lên 82,5%.

Trong số đó, nhiều lĩnh vực dịch vụ trọng điểm đã có bước phát triển vượt bậc, bao gồm:

• Công nghệ thông tin và viễn thông
• Dịch vụ logistics và hàng không
• Tài chính, ngân hàng và chứng khoán
• Thương mại điện tử
• Du lịch, truyền thông, giáo dục và y tế

Hạ tầng và mạng lưới phân phối dịch vụ được mở rộng đáng kể, đáp ứng hiệu quả hơn với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Ngành du lịch chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng với gần 7,9 triệu lượt khách quốc tế trong năm 2015 – tăng gần gấp đôi so với năm 2010.

Ngoài ra, thị trường khoa học công nghệ cũng được đẩy mạnh, thể hiện qua mức tăng giao dịch 13,5%/năm và số lượng sáng chế, giải pháp kỹ thuật được đăng ký bảo hộ tăng hơn 2 lần so với các giai đoạn trước.

Những hạn chế và thách thức cần khắc phục

Bên cạnh những thành tích trên, ngành dịch vụ Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều điểm nghẽn làm chậm quá trình phát triển so với tiềm năng:

• Tốc độ tăng trưởng thấp hơn kỳ vọng, đặc biệt là ở các lĩnh vực dịch vụ có hàm lượng tri thức và công nghệ cao như tài chính, khoa học và công nghệ, giáo dục – đào tạo, y tế.
• Chất lượng dịch vụ còn thấp, tính chuyên nghiệp chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu hội nhập và cạnh tranh quốc tế.
• Hạ tầng phân phối thiếu kết nối đồng bộ, chi phí trung gian lớn khiến hiệu suất phân phối sản phẩm và dịch vụ bị hạn chế.
• Dịch vụ khoa học công nghệ còn manh mún, thiếu gắn kết với các ngành kinh tế chủ lực, ứng dụng thực tiễn còn hạn chế.
• Hệ thống giáo dục và y tế gặp vấn đề về chất lượng, phân bổ không đồng đều; các dịch vụ công còn quan liêu, năng suất thấp.
• Các dịch vụ văn hóa, thông tin và giải trí còn ở mức cơ bản, chưa hình thành ngành công nghiệp văn hóa vững mạnh.

Những điểm yếu này nếu không được khắc phục sẽ ảnh hưởng lớn đến năng lực cạnh tranh và quá trình hội nhập quốc tế của nền kinh tế nói chung và ngành dịch vụ nói riêng.

Tác động từ đại dịch Covid-19 đến ngành dịch vụ

Đại dịch Covid-19 đã tạo ra những biến động chưa từng có trong nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ – vốn phụ thuộc nhiều vào sự tương tác con người. Tại Việt Nam, dịch vụ lưu trú, ăn uống và vận tải là các ngành chịu thiệt hại nặng nề nhất.

Mặc dù vậy, nhờ các biện pháp kiểm soát dịch hiệu quả, nền kinh tế Việt Nam đã phục hồi nhanh chóng. Trong nửa cuối năm 2020, tổng bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 6,2%, giúp lĩnh vực thương mại nội địa tăng trưởng nhẹ 2,6% trong cả năm.

Các ngành tài chính, ngân hàng, bảo hiểm tăng trưởng mạnh mẽ với mức tăng 6,87%, ghi nhận sự phục hồi bền vững sau giãn cách xã hội. Tuy nhiên, ngành du lịch vẫn tiếp tục đối mặt với triển vọng kém khả quan do sự đóng băng dòng khách quốc tế.

Định hướng phát triển ngành dịch vụ trong bối cảnh hội nhập

Đứng trước yêu cầu tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng hiện đại hóa, Chính phủ đã xác định ngành dịch vụ sẽ đóng vai trò chủ lực trong tăng trưởng kinh tế dài hạn.

Phát triển chiều sâu – nâng cao chất lượng dịch vụ

• Đẩy mạnh phát triển các dịch vụ có hàm lượng kỹ thuật, tri thức và giá trị gia tăng cao như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, công nghệ thông tin, logistics, thương mại điện tử và truyền thông.
• Tập trung phát triển dịch vụ hỗ trợ sản xuất và công nghiệp phụ trợ, đảm bảo tính liên kết và hiệu quả kinh tế chuỗi.
• Phát triển mạnh dịch vụ giáo dục – đào tạo và y tế chất lượng cao, tăng cường xã hội hóa đi kèm sự quản lý Nhà nước hiệu quả.
• Ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số trong mọi hoạt động dịch vụ, hướng đến kỷ nguyên dịch vụ 4.0.

Phát triển chiều rộng – mở rộng quy mô và vùng phủ sóng

• Xây dựng các trung tâm dịch vụ quy mô vùng và quốc tế, đặc biệt tại các đầu tàu kinh tế như Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng.
• Phát triển dịch vụ cảng biển, vận tải biển và dịch vụ hậu cần khai thác dầu khí, nuôi trồng thủy sản, du lịch biển đảo theo hướng bền vững.
• Tăng cường kết nối liên vùng, phát triển dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp, công nghiệp tại vùng sâu, vùng xa.
• Thu hút đầu tư tư nhân và vốn nước ngoài vào các dịch vụ dịch chuyển nhanh như: truyền thông, giao thông thông minh, fintech, thương mại số.

Tăng tốc hội nhập dịch vụ toàn cầu

• Tham gia chủ động vào chuỗi giá trị dịch vụ toàn cầu và mạng lưới phân phối quốc tế.
• Hoàn thiện thể chế pháp lý phù hợp với cam kết hội nhập, nâng cao năng lực đàm phán để bảo vệ lợi ích quốc gia.
• Phát triển các dịch vụ phục vụ đầu tư quốc tế, giải quyết tranh chấp thương mại minh bạch, thuận lợi.
• Tăng cường minh bạch dịch vụ tài chính, bảo hiểm, chứng khoán để thu hút nhà đầu tư ngoại.

Kết luận: Nâng tầm ngành dịch vụ để khẳng định vị thế quốc gia

Ngành dịch vụ tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá và trở thành động lực tiên phong trong mô hình tăng trưởng kinh tế mới. Tuy nhiên, để tận dụng tốt tiềm năng, cần có chiến lược bài bản, đầu tư đồng bộ vào chất lượng nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học công nghệ, cải thiện hạ tầng và thể chế quản lý.

GCDRI tin rằng việc đẩy mạnh tiêu chuẩn hóa, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 9001, ISO 22000, ISO 45001… vào lĩnh vực dịch vụ không chỉ giúp gia tăng năng suất, hiệu quả mà còn góp phần nâng cao niềm tin của khách hàng và đối tác trong nước và toàn cầu.

Để được tư vấn cụ thể về các tiêu chuẩn quốc tế trong dịch vụ hoặc đăng ký đào tạo chuyên sâu cùng GCDRI, hãy liên hệ ngay:

Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp Việt định hình và phát triển bền vững ngành dịch vụ trong thời kỳ mới.