Ngành nhựa Việt Nam: Những rào cản lớn và giải pháp chiến lược để bứt phá

Ngành nhựa của Việt Nam đang có bước tiến đáng kể khi trở thành quốc gia đứng thứ hai Đông Nam Á về tốc độ phát triển trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, sau lớp vỏ sáng của tăng trưởng nhanh là vô vàn thách thức về năng lực cạnh tranh, chất lượng sản phẩm và sự phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu. Với vai trò là tổ chức đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình nâng cao năng lực quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) nhận thấy đây là vấn đề cần đặc biệt quan tâm. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết những rào cản lớn của ngành nhựa Việt Nam hiện nay và đề xuất các giải pháp thực tiễn hướng đến phát triển bền vững và hội nhập quốc tế hiệu quả.

Ngành nhựa Việt Nam: Tăng trưởng nhanh nhưng nội lực còn yếu

Mặc dù nhiều doanh nghiệp đã thành công trong việc xuất khẩu sản phẩm nhựa ra thị trường quốc tế như Mỹ, Nhật Bản…, nhưng thực tế ngành nhựa nội địa vẫn đang vấp phải những giới hạn nghiêm trọng về giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh.

Một trong những yếu tố lớn nhất kìm hãm sự phát triển của ngành chính là sự phụ thuộc gần như tuyệt đối vào nguyên liệu nhập khẩu. Theo thống kê, có đến hơn 80% nguyên liệu nhựa được nhập khẩu từ nước ngoài, khiến chi phí sản xuất đội lên đáng kể và làm giảm sức cạnh tranh. Trong khi đó, công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt là năng lực sản xuất nguyên liệu trong nước, vẫn còn manh mún, chưa được đầu tư đúng mức.

Ngoài ra, cấu trúc ngành nhựa nội địa còn thiếu tính chuyên nghiệp và bài bản. Phần lớn doanh nghiệp hoạt động ở quy mô nhỏ, hộ gia đình chiếm tỷ lệ hơn 80%, thiếu nguồn lực để đầu tư vào đổi mới công nghệ hay đạt các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng và môi trường.

Thêm vào đó, năng lực sản xuất còn yếu kém, với khoảng 70% máy móc, thiết bị là hàng đã qua sử dụng nhập từ Trung Quốc, khiến chất lượng sản phẩm thiếu ổn định, khó đáp ứng tiêu chí kỹ thuật khắt khe từ các thị trường khó tính.

Sự lạc hậu trong công nghệ, quy trình quản lý và thiết kế sản phẩm cũng chính là rào cản vô hình khiến các doanh nghiệp chưa thể vươn ra thị trường toàn cầu một cách vững chắc, trong khi rào cản thuế quan dần được tháo gỡ nhờ các hiệp định thương mại tự do.

Những thách thức cạnh tranh ngay tại “sân nhà”

Không chỉ chịu sức ép trên thị trường xuất khẩu, ngành nhựa Việt Nam còn đang mất dần lợi thế ngay trong thị trường nội địa. Sự xuất hiện ồ ạt của sản phẩm nhựa gia dụng nhập khẩu từ các quốc gia trong khu vực – đặc biệt là Thái Lan – với giá cả cạnh tranh và mẫu mã vượt trội đã tạo nên áp lực chưa từng có.

Một trong những nguyên nhân của hiện tượng này là do doanh nghiệp Việt Nam thiếu tập trung vào đầu tư công nghệ sản xuất và phát triển sản phẩm có tính sáng tạo cao. Nhiều dây chuyền sản xuất vẫn mang tính thủ công kết hợp, chưa được tự động hóa và kiểm soát chất lượng chưa hiệu quả. Quy trình đóng gói sản phẩm thiếu chuyên biệt hóa, dẫn đến chất lượng không ổn định và giá trị gia tăng thấp.

Chính điều đó làm cho sản phẩm nhựa trong nước khó lòng cạnh tranh được cả về chất lượng lẫn giá thành với sản phẩm nhập khẩu. Đáng lưu ý, yếu tố kỹ thuật – điều kiện then chốt để vượt rào cản tại các thị trường yêu cầu cao – vẫn là điểm yếu của phần đông doanh nghiệp Việt.

Giải pháp chiến lược để nâng cao năng lực và vượt rào cản

Trước thực trạng nói trên, muốn vươn lên mạnh mẽ và bền vững, ngành nhựa Việt Nam cần một chiến lược tổng thể, có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp.

Tập trung nguồn lực cho công nghệ & đầu tư chiều sâu

Cần có chủ trương và chính sách khuyến khích ổn định từ phía Chính phủ để thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào máy móc hiện đại, công nghệ tiên tiến nhằm tạo ra sản phẩm mang tính độc đáo, chất lượng cao, giảm chi phí sản xuất và tăng sức cạnh tranh.

Đặc biệt, nên ưu tiên phát triển công nghệ tái chế vì đây là hướng đi có tính bền vững. Với vị trí là một trong năm quốc gia thải rác nhựa ra môi trường nhiều nhất thế giới, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm tái chế nguyên liệu nhựa giá rẻ. Việc đầu tư vào lĩnh vực này không những giải quyết được bài toán nguyên liệu đầu vào mà còn mở ra cơ hội tham gia chuỗi cung ứng tuần hoàn toàn cầu.

Bên cạnh việc đổi mới máy móc, cần chuẩn hóa quy trình sản xuất, đóng gói và vận hành theo tiêu chuẩn quốc tế để nâng cao chất lượng và tính ổn định của sản phẩm.

Xây dựng chuỗi cung ứng nội địa và giảm phụ thuộc nhập khẩu

Để hạn chế rủi ro từ nguyên liệu ngoại nhập, Chính phủ nên đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án lọc hóa dầu, đồng thời xây dựng cơ chế thu hút đầu tư phát triển nguyên liệu và hóa chất phụ gia trong nước.

Các dự án trọng điểm phải được ưu tiên về quỹ đất, hỗ trợ tài chính và các cơ chế ưu đãi đặc biệt để thu hút nhà đầu tư chiến lược. Việc chủ động được nguyên liệu sẽ giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí sản xuất, giảm thiểu biến động do tỷ giá và giá nguyên liệu thế giới, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

Chuẩn hóa chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế

Một trong những yếu tố cốt lõi để tiếp cận thị trường toàn cầu là xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, môi trường và an toàn sức khỏe nghề nghiệp đạt chuẩn quốc tế. Doanh nghiệp nên chủ động triển khai các hệ thống như:

• Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2015
• Hệ thống quản lý môi trường ISO 14001
• Hệ thống quản lý an toàn sức khỏe nghề nghiệp ISO 45001 (thay thế cho OHSAS 18001)

Ngoài ra, đối với các sản phẩm tái chế, cần tiếp cận với những tiêu chuẩn toàn cầu như GRS – Global Recycled Standard, giúp tăng uy tín thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ tại các quốc gia phát triển.

Tăng cường liên kết ngành và đào tạo nguồn nhân lực

Ngành nhựa Việt Nam cần có những hiệp hội hoạt động thực chất và hiệu quả nhằm liên kết, chia sẻ công nghệ, tạo sức mạnh tập thể.

Bên cạnh đó, đào tạo nhân lực chuyên sâu trong thiết kế, kỹ thuật sản xuất nhựa, quản trị chất lượng sản phẩm… sẽ nâng cao nội lực bền vững. Doanh nghiệp cũng có thể hợp tác với các tổ chức đào tạo uy tín như GCDRI nhằm cập nhật các tiêu chuẩn mới nhất và nâng cấp hệ thống quản lý theo chuẩn toàn cầu.

Kết luận: Cơ hội sẽ dành cho ai chủ động đổi mới

Tiềm năng phát triển của ngành nhựa Việt Nam là rất lớn nếu biết tận dụng đúng cách. Bối cảnh hội nhập sâu rộng, cùng sự gia tăng nhu cầu sản phẩm nhựa chất lượng cao từ thị trường quốc tế là cơ hội vàng để các doanh nghiệp nâng cấp mình.

Tuy nhiên, để vượt qua rào cản kỹ thuật và cạnh tranh với đối thủ quốc tế, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy quản trị, mạnh dạn đầu tư máy móc, xây dựng hệ thống quản lý chuẩn quốc tế và chủ động được nguồn nguyên liệu đầu vào.

Chỉ khi xác định được lộ trình chiến lược dài hạn, ngành nhựa Việt Nam mới có thể bước ra khỏi vùng trũng giá trị, chinh phục thị trường toàn cầu một cách vững chắc và bền vững.

Để đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, môi trường hay đạt chứng nhận quốc tế như ISO 9001, ISO 14001, GRS…, GCDRI luôn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn và đào tạo sát với thực tiễn sản xuất.

Liên hệ ngay với chúng tôi để cùng kiến tạo giá trị bền vững theo tiêu chuẩn toàn cầu:

Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com