Tìm hiểu hệ thống tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa REX: Cơ hội và nghĩa vụ cho doanh nghiệp Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, đặc biệt là với việc thực thi các hiệp định thương mại tự do mới như EVFTA hay CPTPP, yêu cầu về chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) đang trở thành yếu tố quyết định trong việc tận dụng các ưu đãi thuế quan. Trong bài viết hôm nay, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ giúp quý doanh nghiệp nhìn rõ hơn về cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa – hệ thống REX (Registered Exporter System), một bước tiến quan trọng trong cải cách thủ tục thương mại, đồng thời cũng là xu hướng mà doanh nghiệp Việt Nam không thể bỏ qua.

Chứng nhận xuất xứ hàng hóa là gì?

Chứng nhận xuất xứ hàng hóa (Certificate of Origin – viết tắt: C/O) là văn bản do cơ quan có thẩm quyền cấp, xác nhận lô hàng được sản xuất tại một quốc gia, nhằm đáp ứng điều kiện được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu (nếu có) và tuân thủ các quy định về thương mại quốc tế. Giấy C/O thể hiện xuất xứ sản phẩm, điểm đến và nước xuất khẩu, giúp khẳng định tính hợp pháp của sản phẩm được lưu thông giữa các nước.

Tại Việt Nam, C/O được cấp trong nhiều hiệp định thương mại như ATIGA, EVFTA, CPTPP,… và được xem là điều kiện bắt buộc để hàng hóa được miễn giảm hoặc ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu sang các thị trường đối tác.

Hệ thống REX là gì?

REX (Registered Exporter System) là hệ thống tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa do Liên minh châu Âu (EU) phát triển, nhằm áp dụng cho các quốc gia đang phát triển hoặc kém phát triển tham gia chương trình Ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Hệ thống này cho phép các doanh nghiệp có mã REX được tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa trên bộ chứng từ thương mại, thay vì phải xin cấp C/O từ các cơ quan nhà nước.

Việt Nam đã chính thức tham gia vào hệ thống REX từ ngày 01/01/2019, mở ra bước ngoặt quan trọng khi các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU giờ đây có thể chủ động trong quá trình khai báo xuất xứ hàng hóa, đồng thời tiết kiệm thời gian và chi phí thực hiện thủ tục hành chính.

Ưu điểm của hệ thống REX đối với doanh nghiệp

Việc áp dụng hệ thống tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa theo chuẩn REX mang đến hàng loạt lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp xuất khẩu như:

• Giảm thời gian và chi phí: Doanh nghiệp không cần phụ thuộc vào cơ quan cấp C/O mà có thể tự khai trực tiếp trên hóa đơn thương mại.
• Tăng tính chủ động và linh hoạt: Hàng hóa có thể được khai báo xuất xứ kịp thời mà không cần chờ quy trình duyệt hồ sơ truyền thống.
• Thuận tiện trong quản lý và kiểm tra: Toàn bộ thông tin chứng nhận được số hóa và lưu trữ trên hệ thống điện tử của EU, giúp đỡ trong việc tra cứu và xác minh nhanh chóng.

Tuy nhiên, kèm theo sự tiện lợi là nghĩa vụ pháp lý nghiêm ngặt, bởi vì doanh nghiệp sẽ tự chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính chính xác của thông tin xuất xứ hàng hóa mình kê khai. Điều này đòi hỏi sự chủ động và thận trọng trong việc tuân thủ các quy định về xuất xứ và chứng từ.

Quy trình đăng ký và áp dụng hệ thống REX tại Việt Nam

Để được tham gia hệ thống REX và có quyền tự chứng nhận xuất xứ, doanh nghiệp Việt Nam cần thực hiện theo quy trình:

1. Nộp hồ sơ đăng ký mã REX: Doanh nghiệp gửi hồ sơ đăng ký đến cơ quan Hải quan tại địa phương.
2. Thẩm định hồ sơ: Cơ quan Hải quan tiến hành kiểm tra hồ sơ (và có thể kiểm tra thực tế doanh nghiệp nếu cần).
3. Cấp phép sử dụng REX: Doanh nghiệp đạt yêu cầu sẽ được cấp mã số REX và có thể sử dụng để tự chứng nhận xuất xứ lô hàng trên chứng từ.

Quyền tự chứng nhận có thời hạn 5 năm đối với doanh nghiệp không có vi phạm. Trong khoảng thời gian chuyển tiếp, các doanh nghiệp Việt Nam nếu chưa tham gia REX vẫn có thể xin C/O theo cơ chế truyền thống.

Đặc biệt, trong khuôn khổ EVFTA, REX bắt buộc được áp dụng khi doanh nghiệp Việt Nam muốn hưởng ưu đãi GSP. Hệ thống REX cũng được áp dụng cho các lô hàng có trị giá trên 6.000 Euro xuất khẩu vào EU, yêu cầu doanh nghiệp có mã REX mới được tự khai báo trên các chứng từ thương mại như hóa đơn.

Cách thức tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa

Sau khi được cấp mã số REX, doanh nghiệp có thể tiến hành khai báo xuất xứ hàng hóa trực tiếp trên hóa đơn thương mại bằng việc bổ sung dòng ghi “Sản phẩm này đáp ứng các tiêu chí xuất xứ theo GSP”. Hệ thống điện tử của EU sẽ kiểm tra mã REX và xác minh thông tin qua trang web chính thức của hệ thống.

Đối với lô hàng dưới 6.000 Euro, bất kỳ nhà xuất khẩu nào cũng có thể khai báo xuất xứ mà không cần mã REX, nhưng vẫn phải tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ báo cáo với cơ quan Hải quan thông qua cổng thông tin điện tử quốc gia: www.ecosys.gov.vn.

Hiện tại, Việt Nam đã thử nghiệm áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ theo REX trong khuôn khổ ASEAN với Hiệp định ATIGA và đã có doanh nghiệp tiên phong thực hiện như: Vinamilk, Nestle Việt Nam, Procter & Gamble Đông Dương, Sài Gòn Precision.

Những hạn chế và lưu ý cần thiết

Dù REX giúp đơn giản hóa thủ tục xuất khẩu đáng kể, nhưng cũng mang đến không ít rủi ro về mặt tuân thủ pháp lý nếu doanh nghiệp kê khai sai hoặc gian lận xuất xứ. Trong trường hợp bị phát hiện, phía EU có thể tạm ngưng quyền sử dụng mã REX hoặc thậm chí từ chối cho hàng hóa hưởng ưu đãi thuế quan.

Bên cạnh đó, tại Việt Nam hiện nay, mới chỉ có các hiệp định đã áp dụng mô hình REX là ATIGA và EVFTA, còn CPTPP vẫn sử dụng phương thức cấp C/O truyền thống. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải lên kế hoạch linh hoạt giữa nhiều cơ chế chứng nhận khác nhau tùy theo thị trường và hiệp định thương mại tương ứng.

Kết luận: Một bước tiến trong hội nhập thương mại quốc tế

Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa REX không đơn thuần là một chính sách thuận lợi hóa thủ tục hành chính, mà còn là tiền đề quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng cường năng lực cạnh tranh khi bước vào thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để tận dụng được tối đa lợi ích của REX, doanh nghiệp cần hiểu rõ quy trình đăng ký, các nghĩa vụ tuân thủ và rủi ro tiềm ẩn.

Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) luôn sẵn sàng đồng hành, cung cấp thông tin chính xác và hỗ trợ chuyên môn trong lĩnh vực tự chứng nhận xuất xứ và các hệ thống chứng nhận quốc tế khác. Mọi thông tin chi tiết hoặc nhu cầu hỗ trợ liên quan đến REX, vui lòng liên hệ trực tiếp:

Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

Đăng ký tư vấn ngay hôm nay để đưa doanh nghiệp của bạn tiến xa hơn trên hành trình hội nhập!