Chứng nhận PGS tại Việt Nam: Hệ thống đảm bảo chất lượng sản phẩm hữu cơ dành cho nông nghiệp bền vững

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe và an toàn thực phẩm, các sản phẩm nông nghiệp được chứng nhận hữu cơ ngày càng nhận được sự tin tưởng. Một trong những hệ thống chứng nhận hữu cơ dựa trên sự tham gia của cộng đồng sản xuất đang được áp dụng phổ biến tại nhiều quốc gia – trong đó có Việt Nam – là hệ thống chứng nhận PGS. Bài viết sau đây do Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) cung cấp, giúp bạn đọc hiểu rõ về bản chất, quy trình cũng như các tiêu chuẩn của chứng nhận PGS ở Việt Nam – một giải pháp phù hợp cho nông nghiệp xanh và phát triển bền vững.

Chứng nhận PGS là gì?

PGS – viết tắt của Participatory Guarantee System – là hình thức chứng nhận hữu cơ dựa trên sự tham gia trực tiếp của cộng đồng nông dân, người tiêu dùng, chuyên gia và các tổ chức xã hội trong việc kiểm tra, giám sát và bảo đảm chất lượng sản phẩm nông nghiệp hữu cơ.

Không như các hệ thống chứng nhận bên thứ ba thường phức tạp và tốn kém, PGS có chi phí thấp hơn, vận hành linh hoạt hơn và đặc biệt phù hợp với các nhóm sản xuất nhỏ, tổ chức nông dân, hợp tác xã, nhất là trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam vẫn đang chuyển mình theo hướng xanh – sạch – bền vững.

Tại Việt Nam, chứng nhận PGS được xây dựng dựa trên Tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp hữu cơ 10TCN 602-2006, được ban hành bởi Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Đây hiện đang là hệ thống chứng nhận nội địa duy nhất chứng minh nguồn gốc hữu cơ của sản phẩm, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao giá trị nông sản cũng như niềm tin từ người tiêu dùng.

Quy trình để được cấp chứng nhận hữu cơ PGS tại Việt Nam

Dù là hệ thống áp dụng rộng rãi và có tính cộng đồng cao, PGS vẫn yêu cầu một quy trình chặt chẽ và được kiểm soát minh bạch nhằm đảm bảo tính xác thực và hiệu quả trong việc cấp chứng nhận. Tại Việt Nam, người sản xuất muốn được công nhận đạt chuẩn hữu cơ theo hệ thống PGS cần trải qua các bước sau:

Tham gia nhóm sản xuất PGS

Các cá nhân, hộ nông dân hoặc tổ chức sản xuất phải đăng ký tham gia vào một nhóm sản xuất hữu cơ PGS, được điều phối bởi tổ chức liên nhóm chịu trách nhiệm giám sát toàn bộ hệ thống.

Bước đầu tiên, người sản xuất cần:

• Tham gia khóa đào tạo về tiêu chuẩn hữu cơ PGS
• Ký cam kết sản xuất theo đúng nguyên tắc được định nghĩa
• Lập và nộp kế hoạch quản lý đồng ruộng / trang trại chi tiết liên quan đến kỹ thuật canh tác, nguồn vật tư đầu vào, kiểm soát sâu bệnh, thu hoạch…

Thẩm tra kế hoạch quản lý sản xuất

Liên nhóm chứng nhận PGS sẽ tiến hành đánh giá kế hoạch đã nộp, nhằm kiểm tra tính phù hợp với tiêu chuẩn hữu cơ.

Sau khi thẩm định, các nội dung sẽ được phản hồi cho nhóm để hoàn thiện, nếu cần thiết. Đây là bước chuẩn bị trước khi thực hiện quá trình thanh tra thực địa độc lập.

Thanh tra thực địa minh bạch

Để đảm bảo tính khách quan, ít nhất ba thành viên trong mạng lưới sản xuất hữu cơ khác sẽ đến hiện trường để kiểm tra thực tế đồng ruộng, ghi nhận các điều kiện canh tác và việc tuân thủ quy trình hữu cơ của người nộp đơn.

Việc kiểm tra trực tiếp này có vai trò quan trọng trong việc chứng thực cam kết của người sản xuất, đồng thời thúc đẩy sự tuân thủ thông qua giám sát ngang hàng trong cộng đồng nông dân.

Đánh giá và công nhận cấp chứng nhận

Hội đồng chứng nhận liên nhóm sẽ dựa trên:

• Kết quả thanh tra thực địa
• Kế hoạch quản lý đã được kiểm tra
• Các minh chứng nông học (nếu có)

… để ra quyết định cấp chứng nhận hữu cơ PGS cho người sản xuất nếu đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn.

Cấp Giấy chứng nhận hữu cơ PGS

Nếu được phê duyệt, giấy chứng nhận PGS sẽ được cấp, kèm theo:

• ID hệ thống của nông dân (mã số định danh)
• Thời gian hiệu lực tiêu chuẩn (1 năm, tính từ ngày thanh tra thực địa)

Việc cấp chứng nhận được cập nhật và lưu trữ trong hệ thống dữ liệu dùng chung, đảm bảo sự minh bạch và khả năng truy xuất khi cần.

Kiểm tra định kỳ hàng năm

Việc giám sát liên tục là yếu tố then chốt để duy trì hiệu quả hệ thống PGS. Hằng năm, người sản xuất phải trải qua một đợt thanh tra lại để đảm bảo rằng sản xuất vẫn đang đi đúng hướng và tuân thủ các điều kiện hữu cơ ban đầu.

Ngoài ra, giám đốc chứng nhận PGS liên nhóm sẽ lựa chọn ngẫu nhiên ít nhất 10% tổng số nông dân đã được cấp chứng nhận để tiến hành kiểm tra đột xuất nhằm tăng cường tính nghiêm túc và minh bạch của hệ thống.

Các tiêu chuẩn cốt lõi của chứng nhận PGS tại Việt Nam

Hệ thống chứng nhận PGS Việt Nam mặc dù dựa trên tiêu chuẩn của Bộ Nông nghiệp, nhưng có những điểm nhấn cụ thể phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế. Dưới đây là các nguyên tắc cốt lõi:

• Nguồn nước tưới sử dụng trong canh tác phải sạch, không bị ô nhiễm (theo quy chuẩn TCVN 5942:1995).
• Khu vực sản xuất hữu cơ cần cách ly tốt đối với nguồn ô nhiễm xung quanh.
• Không sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật hóa học, chất tăng trưởng tổng hợp.
• Chỉ sử dụng các vật tư nông nghiệp đầu vào đã đăng ký trước với PGS và được chấp thuận.
• Không sử dụng phân người hoặc phân ủ làm từ rác thải đô thị.
• Phân động vật từ ngoài trang trại phải được xử lý đảm bảo an toàn sinh học.
• Cấm đốt rơm rạ trong sản xuất, trừ phương án đặc biệt (du canh truyền thống).
• Không chấp nhận giống biến đổi gen (GMO) và các sản phẩm từ giống GMO.
• Không được canh tác song song hữu cơ và không hữu cơ cùng loại cây trồng trên các khu ruộng liền kề.
• Cần có vùng đệm bảo vệ ruộng hữu cơ, nhất là nếu khu vực lân cận sử dụng thuốc hóa học.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn trên sẽ nâng cao độ tin cậy của hệ thống chứng nhận và tạo điều kiện để sản phẩm hữu cơ được thừa nhận rộng rãi, từ thị trường nội địa đến xuất khẩu.

Kết luận: PGS – Hệ thống phù hợp với phát triển nông nghiệp hữu cơ cộng đồng tại Việt Nam

Chứng nhận PGS không chỉ đơn thuần là một tấm giấy xác nhận sản phẩm nông nghiệp “sạch”, mà còn là một hệ thống giám sát cộng đồng nghiêm túc, minh bạch và có tính định hướng bền vững. Với sự hỗ trợ từ GCDRI và các tổ chức liên quan, hệ thống PGS tại Việt Nam đang từng bước được mở rộng, góp phần cải thiện chất lượng nông sản, tăng niềm tin của người tiêu dùng và thúc đẩy chuyển dịch sang nông nghiệp xanh toàn diện.

Nếu bạn đang là một tổ chức hoặc nông hộ muốn tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất hữu cơ được chứng nhận hoặc cần tư vấn xây dựng hệ thống PGS chuyên nghiệp, hãy liên hệ ngay với GCDRI – Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu để được hỗ trợ:

Hotline: 0904.889.859 (Ms. Hoa)
Email: chungnhantoancau@gmail.com

GCDRI cam kết đồng hành cùng bạn trên hành trình kiến tạo nền nông nghiệp xanh – bền vững – hội nhập tiêu chuẩn quốc tế!