So sánh ISO 22000 và HACCP: Nên chọn tiêu chuẩn nào cho doanh nghiệp thực phẩm?

An toàn thực phẩm là yếu tố sống còn trong mọi hoạt động sản xuất và cung ứng thực phẩm. Để kiểm soát rủi ro và đảm bảo chất lượng sản phẩm, hai tiêu chuẩn phổ biến nhất được các doanh nghiệp lựa chọn áp dụng hiện nay là HACCP và ISO 22000. Nhưng điểm khác nhau giữa chúng là gì? Doanh nghiệp nên áp dụng hệ thống nào? Trong bài viết dưới đây, Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI) sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan, chuyên sâu và tin cậy nhằm giúp các tổ chức đưa ra lựa chọn phù hợp nhất.

Tổng quan về HACCP và ISO 22000

HACCP là gì?

HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points – Phân tích mối nguy và Kiểm soát điểm tới hạn) là công cụ quản lý tiên phong dành cho ngành thực phẩm, được phát triển từ những năm 1960 bởi NASA và chính thức ban hành bởi Ủy ban Tiêu chuẩn Thực phẩm Quốc tế Codex vào năm 1977. Tiêu chuẩn này giúp tổ chức phân tích rủi ro tiềm ẩn và thiết lập các điểm kiểm soát then chốt để can thiệp và giảm thiểu mối nguy thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất.

ISO 22000 là gì?

ISO 22000 là hệ thống quản lý an toàn thực phẩm quốc tế, được Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành lần đầu tiên vào năm 2005 và cập nhật gần nhất vào năm 2018. ISO 22000 xây dựng dựa trên nền tảng của HACCP nhưng có phạm vi điều chỉnh và mức độ quản lý toàn diện hơn, tích hợp chặt chẽ với các nguyên tắc quản lý chất lượng khác như ISO 9001.

Những điểm tương đồng giữa ISO 22000 và HACCP

Cùng hướng tới mục tiêu an toàn thực phẩm

Cả hai tiêu chuẩn này đều được thiết lập với mục tiêu chung là đảm bảo an toàn thực phẩm thông qua việc kiểm soát mối nguy, giúp doanh nghiệp tuân thủ các yêu cầu pháp lý về quản lý an toàn thực phẩm, đồng thời tăng niềm tin của khách hàng và đối tác trong chuỗi cung ứng. Ngoài ra, chúng đều có thể thay thế giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định pháp luật của Việt Nam.

Cơ sở nguyên lý – 7 nguyên tắc theo Codex

Cả HACCP và ISO 22000 đều tuân thủ 7 nguyên tắc cốt lõi của Codex nhằm kiểm soát mối nguy:

• Nhận diện mối nguy
• Xác định điểm kiểm soát tới hạn (CCP)
• Thiết lập giới hạn tới hạn cho mỗi CCP
• Thiết lập thủ tục giám sát CCP
• Thiết lập các hành động khắc phục
• Thiết lập thủ tục kiểm tra xác nhận
• Thiết lập hệ thống lưu trữ hồ sơ

Hiệu lực và mức độ công nhận quốc tế

Cả hai chứng nhận đều có giá trị ba năm, được công nhận toàn cầu khi được cấp bởi một tổ chức chứng nhận có thẩm quyền. Điều này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế và mở rộng cơ hội xuất khẩu thực phẩm.

Những điểm khác biệt giữa ISO 22000 và HACCP

Cấu trúc và nội dung quản lý

• HACCP tập trung chủ yếu vào ba yếu tố: điều kiện tiên quyết (PRP), chương trình tiên quyết vận hành (OPRP) và hệ thống phân tích mối nguy (HACCP).
• ISO 22000 mở rộng hơn khi kết hợp quản lý rủi ro, chính sách chất lượng, mục tiêu tài liệu, đánh giá nội bộ, cải tiến liên tục, … Do đó, ISO 22000 là một hệ thống quản lý hoàn chỉnh, tích hợp tốt hơn vào hệ thống ISO khác như ISO 9001, ISO 14001.

Phương pháp tiếp cận và tính hệ thống

• HACCP tiếp cận theo hướng phân tích mối nguy cụ thể cho từng công đoạn.
• ISO 22000 tiếp cận dựa trên chu trình PDCA (Plan – Do – Check – Act) toàn diện cho cả hệ thống quản lý, gắn liền với tư duy rủi ro và cải tiến liên tục.

Khả năng tích hợp

ISO 22000 có cấu trúc cấp cao (High-Level Structure – HLS) nên doanh nghiệp có thể tích hợp dễ dàng với các tiêu chuẩn quản lý khác (ISO 9001, ISO 45001,…), từ đó giảm chi phí, tiết kiệm nguồn lực và tăng hiệu quả toàn diện.

Đối tượng áp dụng

• HACCP phù hợp với doanh nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm ở quy mô vừa và nhỏ, đặc biệt là những đơn vị hướng đến thị trường Mỹ và châu Âu – nơi ưu chuộng hệ thống HACCP truyền thống.
• ISO 22000 lại có phạm vi áp dụng rộng hơn, cả trực tiếp và gián tiếp trong chuỗi thực phẩm, từ nông nghiệp, sản xuất, vận chuyển đến nhà hàng, dịch vụ bếp công nghiệp,…

Tính toàn diện giữa hai tiêu chuẩn

Trong khi HACCP tập trung chủ yếu vào kiểm soát mối nguy thực phẩm, thì ISO 22000 mở rộng quản lý các yếu tố liên quan gồm: năng lực nhân sự, truyền thông nội bộ, kiểm soát tài liệu, quản lý thay đổi,… Điều này làm cho ISO 22000 trở thành công cụ quản lý có chiến lược và hệ thống hơn trong dài hạn.

So sánh quy trình triển khai ISO 22000 và HACCP

Quy trình triển khai ISO 22000

• Thành lập nhóm an toàn thực phẩm
• Xác định đặc tính sản phẩm và mô tả quy trình
• Xác định mục đích sử dụng
• Phân tích, đánh giá mối nguy, xác định CCP
• Thiết lập giới hạn tới hạn, giám sát, hành động khắc phục
• Kiểm tra xác nhận, lưu trữ hồ sơ
• Quản lý tài liệu, truyền thông nội bộ, rà soát lãnh đạo…

Quy trình triển khai HACCP

• Thành lập nhóm HACCP
• Xây dựng và thẩm định sơ đồ quy trình
• Phân tích mối nguy, xác định CCP
• Thiết lập giới hạn, thủ tục giám sát và hành động khắc phục
• Kiểm tra xác nhận hiệu lực hệ thống
• Ghi chép và lưu trữ hồ sơ kỹ thuật

Dù các bước tương đồng về nguyên tắc, nhưng ISO 22000 yêu cầu quản lý hệ thống toàn diện hơn, từ lập kế hoạch đến kiểm tra, điều chỉnh và cải tiến.

Doanh nghiệp nên chọn ISO 22000 hay HACCP?

Việc lựa chọn phụ thuộc vào các yếu tố sau:

1. ✅ Đặc điểm và quy mô doanh nghiệp:
   • Doanh nghiệp nhỏ và vừa: HACCP có thể là lựa chọn tối ưu, dễ triển khai, chi phí thấp.
   • Doanh nghiệp lớn, chuỗi phức tạp: ISO 22000 phù hợp hơn với hệ thống quản lý tích hợp toàn diện.
2. ✅ Yêu cầu của khách hàng và thị trường xuất khẩu:
   • Thị trường Mỹ, EU thường đề cao HACCP.
   • Thị trường châu Á, Nhật Bản ưa chuộng ISO 22000 vì tính hệ thống.
3. ✅ Khả năng phát triển dài hạn:
   • ISO 22000 cung cấp nền tảng để tích hợp nhiều hệ thống ISO khác nhau trong tương lai.

Đối với những doanh nghiệp mong muốn tạo dựng niềm tin bền vững từ khách hàng và các bên liên quan, cũng như hướng đến mở rộng thị trường và hội nhập quốc tế sâu rộng, GCDRI khuyến nghị ISO 22000 là lựa chọn mang tính chiến lược dài hạn.

Kết luận

Dù HACCP và ISO 22000 cùng hướng tới mục tiêu an toàn thực phẩm, nhưng về bản chất và cách áp dụng lại có những khác biệt quan trọng. ISO 22000 cung cấp một hệ thống quản lý toàn diện, hiện đại, phù hợp với doanh nghiệp đang tìm kiếm sự phát triển bền vững và khả năng tích hợp cao. Trong khi đó, HACCP lại đơn giản và thực tiễn hơn – là bước đệm hiệu quả cho nhiều doanh nghiệp mới bắt đầu xử lý rủi ro thực phẩm.

Để được tư vấn chi tiết và lựa chọn hệ thống phù hợp nhất với đặc điểm của doanh nghiệp bạn, vui lòng liên hệ Viện Nghiên Cứu Phát Triển Chứng Nhận Toàn Cầu (GCDRI):
📞 Hotline: 0904.889.859 (Ms.Hoa)
✉ Email: chungnhantoancau@gmail.com

Hãy để GCDRI đồng hành cùng bạn trên hành trình xây dựng một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm đạt chuẩn quốc tế, giúp nâng cao uy tín và mở rộng cơ hội thị trường!